209
زیدیه و حدیث امامیه

در جمع بتریه نزد امام باقر علیه السلام رفته باشند. گرچه ممکن است افکار و باورهایشان بعدها دست‌مایهٔ بتریان برای تشکیل فرقهٔ جدیدشان شده باشد؛ بااین‌همه نمی‌توان در سال‌های پیش از قیام زید به زیدی بودنشان حکم کرد. از سوی دیگر امام باقر (۱۱۴ق) هم هشت سال پیش از قیام زید و شکل‌گیری فرقه‌های زیدیه درگذشت؛ یعنی زمانی که هنوز نحله‌های فکری برخاسته از زیدیه رواج نیافته بودند تا امام با این گستردگی که روایات تصویر می‌کنند، مردم را از گرایش به آنها نهی کند.


زیدیه و حدیث امامیه
208

قیس ماصر از امام باقر علیه السلام گزارش کرده است؛ یعنی ماصر را به عنوان راوی در سند گنجانده۱ و فضا و شرایط صدور روایت را کاملاً از بین برده است.۲

تکذیب و لعن

در بسیاری موارد راویان زیدی، که بیشتر از سردمداران و بزرگان فرقه‌های مختلف آن هستند، از سوی معصوم تکذیب و نفرین می‌شوند. امام صادق علیه السلام در حکمی کلی بتریه را چنین توصیف می‌کند که هیچ دینی با آنها عزت نمی‌یابد: «لو أن البتریة صف واحد ما بین المشرق إلى المغرب، ما أعز اللّٰه بهم دینا».۳ امام باقر علیه السلام نیز در روایتی یکایک سران بتریه همچون حکم بن عتیبه، سلمة بن کهیل، کثیرالنواء، ابوالمقدام، سالم بن ابی‌حفصه و ابوالجارود را نام برده، آنان را «کذّاب و مکذّب» و «گمراه‌کنندهٔ بسیاری از مردم» می‌خواند.۴

در برخی روایات امام به هنگام یادکرد شخصیت‌های مهم زیدیه آنان را نفرین می‌کند یا مصداق برخی توصیف‌های منفی قرآنی می‌داند. برای نمونه هارون بن سعد عجلی در دو روایت مختلف مصداق آیهٔ (إِنَّ الَّذِینَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَینَالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ...) (اعراف:۱۵۲)۵ و (وَإِنَّ الشَّیاطِینَ لَیوحُونَ إِلَى أَوْلِیائِهِمْ لِیجَادِلُوکمْ) (انعام:۱۲۱) ۶ معرفی می‌شود.

به‌هرروی برساخته بودن یا دست‌کاری شدن برخی از این روایات دور از انتظار نیست؛ به‌ویژه که برخی از آنها با مسلمات تاریخی ناسازگارند. برای نمونه حکم بن عتیبه و ابوالمقدام ثابت بن هرمز پیش از قیام زید درگذشتند و بنابراین ممکن نیست

1.. كلینی، همان، ج۷، ص۱۷۵.

2.. برای دیدن نمونهٔ دیگر ر.ک: همان، ج۵، ص۴۷۴ و كشی، همان، ج۲، ص۵۰۰؛ عیاشی، همان، ج۱، ص۱۵۲؛ كلینی، همان، ج۴، ص۴۷؛ طوسی، تهذیب الأحكام، ج۴، ص۱۰۹.

3.. كشی، همان، ج۲، ص۴۹۹.

4.. همان، صص۴۹۶، ۵۰۹.

5.. عیاشی، همان، ج۲، ص۲۹.

6.. همان، ج۱، ص۳۷۵.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49838
صفحه از 575
پرینت  ارسال به