19
زیدیه و حدیث امامیه

مقدّمه

در قرن دوم هجری، یعنی زمانی که فرقهٔ شیعی زیدیه شکل می‌گرفت، در کوفه شیعیانی می‌زیستند که بر اساس تعریف عام از اصطلاح تشیع، یعنی اعتقاد به تقدم امام علی علیه السلام بر دیگر خلفا، شیعه محسوب می‌شدند؛ بااین‌حال مانند اهل سنت خلافت خلفا را هم پذیرفته بودند. اعتقادات این گروه به حوزهٔ عقاید گروهی از زیدیان نیز راه یافت و موجب تمایز بیشتر آنان از شیعیان امامی در حوزهٔ اعتقادات شد. اما آنان بیش از همه در کار نقل حدیث بودند؛ به گونه‌ای که ابن‌ندیم زیدیان را همان محدثان کوفه دانسته است.۱ ازآنجاکه عالمان متقدم امامیه مذهب را در وثاقت راوی دخیل نمی‌دانستند، روایاتی را هم که راویان زیدی از اهل‌بیت علیها السلام نقل می‌کردند، به منابع خود راه دادند. ازاین‌رو برخی از این راویان و محدثان در کتب رجال و حدیث سنی و شیعی مشترک‌اند و تا حدود قرن پنجم هجری که منابع فرقه‌های اسلامی به طور کامل از هم مستقل شدند، در اسناد هر دو گروه پذیرفته‌شده بودند. سرانجام در قرن پنجم هجری شیخ طوسی، که بیش از دیگر محدثان به نقد حدیث گرایش داشت، روایات متفرد راویان «فاسد المذهب» را رد کرد.۲ بنابراین برای بررسی میزان نفوذ روایات زیدی در آثار امامیه باید بازهٔ زمانی پژوهش را به چهار قرن نخست محدود کرد و به کاوش در هرچه مربوط به راویان متقدم زیدی است، پرداخت. ازاین‌رو در این جستار آثار و زندگی برخی محدثان زیدی را که تا قرن

1.. ابن‌ندیم، الفهرست، ص۲۲۶.

2.. طوسی، عدة الاصول، ج۱، صص۱۴۱، ۱۵۰.


زیدیه و حدیث امامیه
18

یکی از اهداف گروه پژوهشی تاریخ حدیث، فراهم آوردن مجموعه‌ای است که چالش‌های فرقه‌ای ـ نحله‌ای (در عرصه حدیث) را پیش روی محققان قرار دهد و کتاب اخباریگری (تاریخ و عقاید) ـ که پیش از این، به اهتمام این گروه پژوهشی منتشر گردید ـ، گامی در همین مسیر بود. در کتاب پیشِ رو، راویان زیدیِ حاضر در میراث حدیثی امامیه شناسایی، و روایات آنها به فراخور نیاز و به فراوانی عرضه شده است تا در یک نگاه کلّی، میزان راهیابی اخبار و دیدگاه‌های آنان را به منابع حدیثی امامیه نشان دهد.

تلاش پژوهشگر در این اثر، گِردآوری تمامی راویان زیدیِ موجود در اسناد احادیث امامیه و بیان طرق و اسانید روایات راویان غیر امامی در رساندن میراث حدیثی زیدیه به منابع امامیه بوده است.

کتاب زیدیه و حدیث امامیّه، مقدمه‌ای است برای محققان علاقه‌مندی که می‌خواهند برای تحکیم و تقویت بنیادهای نظری خود، حدیث را در بستر تاریخی مطالعه ‌کنند و فراز و فرودهای آن را با توجه به گرایش‌های فکری راویان، ناقلان و ناقدان بسنجند.

کتاب زیدیه و حدیث امامیّه، مرهون تلاش‌های پژوهشگر ارجمند، سرکار خانم دکتر اعظم فرجامی (عضو هیئت علمی دانشگاه کرمانشاه) است که با راه‌نمایی‌های حجة الاسلام و المسلمین محمد کاظم رحمان ستایش به فرجام رسید و ارزیابی‌های استادان ارجمند، دکتر نعمت اللّٰه صفری فروشانی و دکتر علینقی خدایاری، نیز بر غنای آن افزود.

در پایان، از ویراستار محترم اثر، جناب آقای سید علی طباطبایی، به پاس ویرایش متن، تشکر و برای نویسنده گران‌قدر و همه همکاران ارجمندی که راه انتشار این اثر را هموار نمودند، از بارگاه الهی پاداش بی‌کران درخواست می‌نماییم.

گروه پژوهشی تاریخ حدیث

پژوهشکده علوم و معارف حدیث

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49805
صفحه از 575
پرینت  ارسال به