175
زیدیه و حدیث امامیه

زیدیه دربارهٔ وی دارند و او را از هم‌مسلکان خود می‌دانند، درست نیست.۱ اما با توجه به روایات فراوان احمد بن صبیح در منابع زیدی و نیز نقل او از راویان زیدی و حضورش در مجالس حدیثی اهل سنت به نظر می‌رسد او به‌راستی از زیدیه بوده است.

از رجال‌شناسان اهل سنت تنها رازی برای او شرح‌حال نگاشته و با توجه به سخن استادش، علی بن حسین بن جنید (۲۹۱ق)، که احمد را دیده است، وی را «صدوق» توصیف می‌کند.۲ دارقطنی نیز بعد از گزارش حدیثی که احمد بن صبیح در آن است می‌گوید: «این راویان همگی از شیعه هستند».۳

نجاشی و طوسی به دو کتاب احمد بن صبیح که در موضوع «تفسیر» و «نوادر» بوده، طریق داده‌اند.۴ گفتنی است در اسناد زیدی، سنی۵ و امامی۶ از اسماعیل بن صبیح (۲۱۷ق) هم نام برده شده که منابع تاریخی او را کاتب امین، خلیفهٔ عباسی، معرفی کرده‌اند.۷ مشکل اینجاست که بسیاری از راویان و اساتید هر دو شخص یکسان‌اند؛ به طور مثال حسن بن علی بن بزیع از هر دو نقل کرده و هر دو از عنبسه حدیث گفته‌اند.۸ بنابراین نمی‌توان به قطع گفت آیا این دو یکی هستند یا چون احمد و اسماعیل برادر یکدیگر بوده‌اند، در اساتید و شاگردان مشترک‌اند؛ اما به سبب فاصلهٔ سال‌های زندگی این دو شخص احتمال همسانی ایشان اندک است و ممکن است در نقل نام‌هایشان تصحیف رخ داده باشد.

۲۴. محمد بن عمر زیدی (؟ق)

او کاملاً مجهول و ناشناخته است و جز طوسی کسی از وی نام نبرده است. طوسی نیز

1.. نجاشی، همان؛ طوسی، همان.

2.. ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۵۶.

3.. دارقطنی، السنن، ج۴، ص۵.

4.. نجاشی، همان؛ طوسی، همان.

5.. ر.ک: ابن‌حبان، الثقات، ج۸، ص۹۸؛ ابن‌ابی‌حاتم رازی، همان، ج۲، ص۱۷۸.

6.. برای نمونه ر.ک: مفید، الارشاد، ج۱، ص۳۳۱؛ همو، الامالی، ص۱۳۹.

7.. خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۳۸۲.

8.. برای نمونه ر.ک: كلینی، همان، ج۴، ص۹۱؛ عقیلی، الضعفاء الكبیر، ج۳، ص۳۶۷.


زیدیه و حدیث امامیه
174

ابوجعفر مُطَین (۲۰۲-۲۹۷ق) از او نقل کرده‌اند،۱ و برخی هم با متهم کردن عباده به غلو در تشیع و قَدَری بودن، روایاتش را ترک کرده‌اند.۲ در این میان به‌ویژه ابن‌عدی روایات غالیانهٔ عباده دربارهٔ فضایل علی علیه السلام را بیان و آنها را احادیث منکر می‌خواند و بر آن است که عباده از شیعیان افراطی کوفه بوده است.۳

به نظر می‌رسد عباده از زیدیان بتری باشد؛ زیرا بزرگان و محدثان اهل سنت از وی بسیار نقل کرده‌اند و او در مجالس آنان جایگاه والایی داشته است. گفتنی است تمایل به اهل سنت در نقل حدیث، از ویژگی‌های بتریان است. گذشته از این عباده راوی خبری از ابوبکر هم هست که باید آن را در دسته روایات مربوط به فضایل ابوبکر گنجاند.۴ اما بیشتر احادیثی که منابع اهل سنت از عباده نقل می‌کنند، مربوط به فضایل امام علی علیه السلام است.۵

گفتنی است در روایات امامی نیز شخصی به نام «عباد بن زیاد» دیده می‌شود که امام صادق علیه السلام را دیده و با ایشان سخن گفته است.۶ به نظر می‌رسد این همان عباد بن زیاد کلبی است که برقی و طوسی او را در شمار اصحاب امام صادق علیه السلام یاد کرده‌اند و با این راوی زیدی (عبادة بن زیاد) یکی نیست.۷

۲۳. ابوعبداللّه احمد بن صبیح اسدی یشکری (ح ۲۵۰ق۸)

احمد بن صبیح را اهل کوفه و ثقه توصیف کرده‌اند.۹ نجاشی و طوسی معتقدند ادعایی که

1.. ابن‌ابی‌حاتم رازی، الجرح والتعدیل، ج۶، ص۹۷؛ ابن‌حبان، الثقات، ج۸، ص۵۲۱.

2.. ابن‌عدی، همان، ج۴، ص۳۴۸؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۴۶۶.

3.. ابن‌عدی، همان، ج۴، ص۳۴۹.

4.. ر.ک: ابن‌عساكر، همان، ج۳۰، ص۳۰۵.

5.. برای نمونه ر.ک: طبرانی، المعجم الاوسط، ج۶، ص۷۶؛ همو، المعجم الكبیر، ج۳، صص۲۱، ۴۳.

6.. برقی، المحاسن، ج۱، ص۱۴۷.

7.. طوسی، همان؛ برقی، الرجال، ص۲۳.

8.. تاریخ درگذشت احمد صبیح با توجه به تاریخ درگذشت چند تن از شاگردانش تخمین زده شد كه همگی در دههٔ نود سال دویست درگذشته‌اند؛ از جمله محمد بن منصور مرادی (۲۹۰ق)، علی بن حسین بن جنید (۲۹۱ق) و یوسف بن عاصم رازی (۲۹۶ق).

9.. نجاشی، همان، ص۷۸؛ طوسی، الفهرست، ص۶۶.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49633
صفحه از 575
پرینت  ارسال به