است.۱ احتمال دارد این اخبار، که با سیرهٔ رفتاری امام رضا علیه السلام و دیباج نمیسازد، برساختهٔ غالیان امامی باشد تا بر حقانیت و بزرگی امام بیشتر تأکید شود.
از سوی دیگر برخی اصحاب سرشناس امامیه قیام نافرجام محمد بن جعفر را، که منجر به تسلیم ذلیلانهٔ او و پس گرفتن بیعتش شد، به بدی و زشتی یاد کردهاند. عبدالعظیم بن عبداللّٰه حسنی (۲۵۲ق) در سند روایتی قرار دارد که به محمد بن جعفر منتهی میشود و موضوع آن حدیث لوح و اسامی دوازده امام است. عبدالعظیم حسنی پس از نقل این حدیث، شگفتی خود را از قیام ناقل حدیث چنین ابراز کرده است: «العجب کل العجب لمحمد بن جعفر وخروجه وقد سمع أباه علیه السلام یقول هذا ویحکیه».۲ در متن این خبر، که ناقلانش سادات حسنی و علویان هستند، آمده است: «امام باقر لوح را مقابل همهٔ فرزندانش و نیز زید بن علی بیرون آورده و آن را نشان داده است». ازاینرو به نظر میرسد گروهی از سادات حسنی که با امامیه همساز بودهاند کوشیدهاند بین قیام زید بن علی و پیروانش هماهنگی ایجاد کنند.
ادعای مهدویت
از برخی شواهد برمیآید که دیباج ابایی از ادعای مهدویت نداشته است. چنانکه وقتی یکی از چشمانش آسیب دید، خوشحال شد و پنداشت شاید به سبب این شباهت با مهدی موعود وی همان قائم آل محمد باشد.۳ همچنین گفته شده که دیباج پس از تصرف مکه بر در مساجد آیهٔ (جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ)۴ را نگاشت.۵ شایان توجه است که ناقل برخی اخبار دربارهٔ چگونگی نبرد قائم خود دیباج است.۶
از گزارشهای تاریخی برمیآید ادعاهای دیباج پس از مرگش توسط عدهای دنبال