خطیب بغدادی هم از همین ویژگی‌های نیکش سخن گفته‌اند.۱ گفته شده به سبب زیبایی و وجاهت چهره‌اش به دیباج ملقب بوده است.۲ اما در نقل دیگری آمده است که چون در شورش مکه پردهٔ حریر و دیبای خانهٔ کعبه را برداشت و برید و با آن ستوران را پوشاند، این لقب را به او دادند.۳
ماجرای شورش او در کتاب‌های حدیث و تاریخ امامی، زیدی و سنی با جزئیات کامل آمده است. گفته شده است که در سال ۱۹۹ق که ابن‌طباطبا و ابوالسرایا خروج کردند، محمد بن جعفر هم بدون جنگ و نبرد به بصره دست یافت؛ اما طولی نکشید که محمد بن جعفر از لشکر مأمون به مکه پناه برد و و در آنجا خود را خلیفهٔ مسلمانان نامید.۴ منابع دربارهٔ انگیزهٔ محمد بن جعفر از این شورش هم‌داستان نیستند. به روایت طبری پس از شکست ابوالسرایا و کشته شدن ابن‌طباطبا، اطرافیان محمد، از جمله پسرش علی و حسین بن حسن افطس، وی را برانگیختند تا با اتکا به اعتبار و آوازه‌اش برای خلافت از مردم بیعت بگیرد.۵
اما بنابر منابع شیعی محمد بن جعفر فردی منزوی بود که علویان را در قیام‌هایشان همراهی نمی‌کرد تا اینکه کتابی به او نشان دادند که ضد فرزندان فاطمه علیها السلام نوشته شده بود. پس از آن بود که محمد دست به قیام مسلحانه زد.۶
مهم‌ترین بخش از قیام او در مکه رخ داد؛ هرچند یک ماه بیشتر نپایید. گفته شده او نخستین علوی پس از حسن بن علی علیه السلام بود که به نام خود خطبه خواند و از مردم برای حکومت بر مسلمانان بیعت گرفت. بیعت گرفتن برای او از روز جمعه سوم ربیع‌الثانی سال ۲۰۰ق آغاز شد و تا سه‌شنبه پنجم جمادی الاولی وی را امیرالمؤمنین نامیدند.۷
1.. ابوالفرج اصفهانی، همان، ص۳۵۸؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۱۲.
2.. ابوالحسن اشعری، مقالات الإسلامیین، ص۸۲.
3.. خطیب بغدادی، همان، ج۲، ص۱۱۳.
4.. ر.ک: خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص۳۸۵.
5.. طبری، تاریخ طبری، ج۷، ص۱۲۶.
6.. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۳۵۹.
7.. ر.ک: خطیب بغدادی، همان، ج۲، ص۱۱۲.
