سعید را زیدی معرفی می‌کند.^۱ ابوالعباس حسنی، تاریخ‌نگار زیدی، نیز وی را یکی از داعیان زید معرفی کرده است.^۲ گزارش‌های منابع زیدی نشان می‌دهد سعید زید را در قیامش همراهی کرده و خود شاهد و راوی صحنه‌هایی از نبرد زید بوده است؛^۳ او همچنین شورش ابراهیم بن عبداللّٰه (۱۴۵ق) را درک کرده^۴ و از وی نقل کرده‌اند که در شورش حسین صاحب فخ (۱۶۹ق) نیز با او بوده است.^۵

اگر درستی این اقوال را بپذیریم باید گفت سعید بن خثیم تا کهن‌سالی و پس از شصت‌سالگی نیز در قیام‌های امامان زیدی همراهی می‌کرده و تا پایان عمر بر باور انقلابیان بوده است. شواهدی در دست است که او از زیدیان جارودی بوده است. برای مثال سعید بن خیثم تنها کسی است که از حضور ابوالجارود در قیام زید خبر داده است. همچنین او و برادرش در انکار و رد شیخین روایاتی از زید نقل کرده‌اند^۶ که این نیز نشان از گرایش جارودی آنان دارد. سعید چندین روایت غلوآمیز نیز در بزرگداشت زید بن علی نقل کرده است.^۷ در روایاتی از او نقل کرده‌اند که زید قیام ابوالسرایا و ابن‌طباطبا را به تاریخ دهم جمادی الاولی سال ۱۹۹ق پیش‌بینی کرده و بیعت گرفتن از مردم برای آن را مایهٔ فخر و مباهات ملائکه برشمرده است.^۸ به‌قطع این روایت برساخته است؛ چون سعید بیست سال پیش از این تاریخ درگذشته است. پس باید جعل آن را به راویان پس از او نسبت داد. شاید روایات ضعیف بسیاری که خود سعید نقل کرده سبب شده است که جاعلان بعدی نیز به‌آسانی چنین روایاتی به او نسبت دهند.

افزون بر همهٔ اینها گفته‌اند او سخنان خودش را به نام حدیث دیگری تلقین و القا می‌کرده است. ابواسامه گفته است: «من و غیاث نزد اعمش (۱۴۸ق) می‌رفتیم؛ غیاث احادیثی روایت می‌کرد که اعمش نگفته بود و روز بعد همان احادیث را اعمش برای ما املا می‌کرد. به غیاث گفتم: وای بر تو! آیا آنها را تو برایش نقل کرده‌ای؟ گفت: ساکت باش که این روایات از اعمش رونق بیشتری دارد».^۱ ثوری (۱۶۱ق) معتقد است این سخن را که «مِهر نباید کمتر از ده درهم باشد»، غیاث به نام حدیث به داود بن یزید اودی (۱۵۱ق) القا کرده است.^۲

به رغم همهٔ آنچه اهل سنت در تضعیف غیاث بن ابراهیم گفته‌اند، خویی بر آن است که این غیاث کذاب کسی نیست که نجاشی توثیقش کرده و روایاتش در منابع شیعی آمده است؛ ولی قراین بسیاری در دست است که اثبات می‌کند این غیاث توثیق‌شده همان غیاث کذاب است.^۳

سال درگذشت غیاث بن ابراهیم را تعیین نکرده‌اند؛ اما با توجه به سال درگذشت معاصران و استادان او می‌توان به تاریخ تقریبی سال‌های زیست و مرگ وی دست یافت. غیاث پسرعموی حفص بن غیاث نخعی (۱۹۵ق) است^۴ که در اساتیدی همانند اعمش (۱۴۸ق) با وی مشترک است؛ ازاین‌رو احتمالاً غیاث بن ابراهیم در دهه‌های ابتدایی سدهٔ دوم (بعد از ۱۱۰ق) به دنیا آمده است و اگر زندگی طبیعی یک انسان را برای او در نظر بگیریم وی در خلال سال‌های ۱۸۰-۱۹۰ قمری درگذشته است.

۱۷. ابومعمر سعید بن خثیم بن رشد هلالی (۱۸۰ق)

وی اهل کوفه، از راویان صادقین^۵ و برادر معمر بن خثیم است. نجاشی هر دو برادر را از داعیان زید می‌شمرد و به کتاب سعید طریق می‌دهد؛ اما ابن‌غضائری تنها خود