131
زیدیه و حدیث امامیه

او تصریح کرده‌اند. طبری می‌گوید: «او به محبت و دوستی اهل بیت پیامبر تمایل داشت».۱ بااین‌حال از احادیث حسن برمی‌آید که او دربارهٔ جایگاه علی علیه السلام غلو نکرده و مرتبت خاص و برجسته‌ای برای این امام نسبت به دیگر خلفا قائل نبوده است؛ زیرا سخنان حسن نشان نمی‌دهد که به تفضیل علی علیه السلام بر خلفای دیگر قائل باشد. افزون بر آن، وقتی از وی دربارهٔ معنای «من کنت مولاه» پرسیدند، او در توضیح این فراز تنها به ولایت امام علی علیه السلام در دین، و نه تسلط در همهٔ امور از جمله حکومت، بسنده کرد.۲

به‌هرروی حسن به علی علیه السلام و سیره و سنن رفتاری وی بسیار علاقه داشته است. او چهار روایت در فضایل علی علیه السلام نقل کرده که بیشترشان مناقب رایج هستند. این احادیث عبارت‌اند از حدیث منزلت،۳ اشتیاق بهشت به علی علیه السلام و عمار و سلمان،۴ به همراه داشتن باقی‌مانده حنوط پیامبر۵ و زاهدترین اصحاب پیامبر بودن.۶ همچنین حسن بن صالح ده‌ها روایت دربارهٔ سیره، حکومت‌داری و اقوال امام علی علیه السلام نقل کرده است.۷ منابع اهل سنت چندین روایت حسن بن صالح از امام باقر علیه السلام (با واسطه) و امام صادق علیه السلام گزارش کرده‌اند.۸

از اعتقادات فقهی حسن بن صالح جواز مسح بر پاپوش است. این باور او در دو سخن نقل‌شده از خود او و شش روایتی که او در سلسله سندش قرار دارد، بازتاب یافته است.۹ همچنین حسن با واسطهٔ جابر جعفی از امام باقر علیه السلام نقل می‌کند: «نبیذ

1.. طبری، المنتخب من ذیل المذیل من تاریخ الصحابة والتابعین، ص۱۴۲.

2.. سألت الحسن بن صالح عن قوله: «من كنت مولاه فعلی مولاه»؟ قال: «فی الدین» (ابن‌خلّال، همان، ج۱، ص۳۴۸، ح۴۶۳).

3.. نسائی، مجلسان من املاء النسائی، ص۸۳.

4.. ترمذی، سنن الترمذی، ج۵، ص۳۳۲.

5.. حاكم نیشابوری، المستدرك، ج۱، ص۳۶۱.

6.. ابن‌اثیر، الكامل، ج۳، ص۴۰۱.

7.. برای نمونه ر.ک: ابن‌سعد، ج۶، صص۹۱، ۱۳۸؛ بلاذری، فتوح البلدان، ج۱، ص۱۴ و ج۲، ص۳۳۶؛ شافعی، الام، ج۷، ص۱۷۶.

8.. ر.ک: ابن‌ابی‌شیبه، همان، ج۳، ص۲۶۲ و ج۵، ص۴۸۹؛ طبری، جامع البیان عن تأویل آى القرآن، ج۶، ص۱۷۷.

9.. ر.ک: حاكم نیشابوری، معرفة علوم الحدیث، ص۳۱؛ ابن‌ابی‌حاتم رازی، التفسیر، ج۸، ص۲۶۵۷.


زیدیه و حدیث امامیه
130

شده است خودداری حسن از نماز جمعه و نیز اعتقاد به جواز قیام مسلحانه، در اثر سخنان و آراء برخی اطرافیانش، مانند جعفر بن زیاد احمر (۱۷۷ق) از یاران عیسی بن زید، بوده است.۱ حسن بن صالح ابتدا ترک نماز جمعه را نمی‌پذیرفته و در پاسخ احمر به اعادهٔ نماز بعد از آن استدلال می‌کرده است؛ اما احمر با این جواب وی را قانع کرده است: «شاید کسی تو را ببیند و به عملت اقتدا کند».۲

دربارهٔ نگاه حسن به خلفا به نظر می‌رسد او دو خلیفهٔ نخست را پذیرفته بوده است؛ چنان‌که از امام صادق علیه السلام نقل کرده است: «از کسی که ابوبکر و عمر را به نیکی یاد نمی‌کند، دوری کنید».۳ حسن بن صالح در فضایل ابوبکر و سیره و سخنان عمر چندین روایت نقل کرده است.۴

بااین‌وجود او دربارهٔ عثمان ساکت بوده است. کسی به وکیع گفت: «هنوز حدیث گفتن از حسن را ترک نکرده‌ای»؟ وکیع گفت: «هرگز ترک نخواهم کرد؛ زیرا او نزد من امام است». پرسش‌گر گفت: «او برای عثمان طلب رحمت نمی‌کند». وکیع پاسخ عجیبی می‌دهد که نشان از اعتقاد خودش نیز دارد: «آیا تو برای حجاج یا ابوجعفر (منصور عباسی) طلب رحمت می‌کنی؟».۵ عبداللّٰه بن داوود نیز شهادت داده است که حسن بعد از ذکر نام عثمان سکوت می‌کرد و برای او طلب رحمت نمی‌کرد.۶

درمقابل، حسن بن صالح از شیعیان علی و دوستداران وی بوده است؛ زیرا هم روایات مهمی در فضایل علی نقل کرده و هم رجال‌شناسان به این نوع گرایش فکری

1.. ر.ک: ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، صص۲۷۱، ۲۷۵.

2.. عقیلی، ج۱، ص۱۸۷. در نقل دیگر عبداللّه بن داود می‌گوید: فردی كه نامش را فراموش كرده‌ام، یك شب تا صبح با حسن مناظره كرد تا توانست او را قانع کند که نماز جمعه را وانهد و دست به شورش بزند (فسوی، المعرفة والتاریخ، ج۳، ص۱۰۷).

3.. ابن‌ابی‌حاتم رازی،‌ التفسیر، ج۹، ص۲۸۲۷.

4.. ر.ک: ابن‌خلّال، همان، ج۱، ص۴۸۲، ح ۷۶۸؛ بلاذری، فتوح البلدان، ج۱، ص۱۲۴ و ج۲، صص۳۰۳، ۳۲۸؛ همو، انساب الاشراف، ص۱۱۴؛ حاكم نیشابوری، المستدرك، ج۱، ص۱۱۴.

5.. فسوی، همان، ص۱۰۸.

6.. ابن‌خلّال، همان، ج۱، ص۱۳۵، ش۹۳.

  • نام منبع :
    زیدیه و حدیث امامیه
    سایر پدیدآورندگان :
    اعظم فرجامي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 49696
صفحه از 575
پرینت  ارسال به