سخن گفته است.^۱ پس احتمالاً در آن زمان بیش از بیست سال داشته که توانسته با خلیفهٔ اموی هم‌کلام شود. از سوی دیگر، گفته‌اند که او زمانی نزدیک به وفات اوزاعی (۱۵۷ق) درگذشته است.^۲ پس می‌توان گفت وجیهی تقریباً در هشتادسالگی درگذشته و در هنگام قیام زید (۱۲۲ق) در دههٔ چهارم عمرش بوده است. بنابراین در هنگام قیام سادات حسنی و نفس زکیه (۱۴۵ق)، که به نفع وی حدیث نقل کرده است، روزگار پیری را می‌گذرانده است. به‌احتمال در همین دوران بوده که وی به عنوان شیخ حدیث از محدثان نسل قبل حدیث می‌گفته و شهرتی یافته است و در همین زمان یحیی بن یعلی اسلمی، که از شیعیان کوفه بوده، از او حدیث شنیده است. با وجود اصرار ابن‌عساکر بر شامی بودن وجیهی، ازآنجاکه شاگردان و اساتید حدیثی او از کوفه بوده‌اند و خود او نیز در حوادث کوفه حضور داشته است، باید گفت او بیشتر عمر خود را در کوفه به سر برده است.

۱۰. ابوسلمه غالب بن عثمان هَمْدانی معشاری (۸۸-۱۶۶ق)

غالب بن عثمان شاعری اهل کوفه و از راویان امام صادق علیه السلام بوده است؛ اما تنها نجاشی تصریح می‌کند که او زیدی بوده و برایش احادیثی جمع‌شده ذکر کرده‌اند.^۳ دو راوی دیگر با همین نام می‌شناسیم: غالب بن عثمان منقری، که راوی امام صادق علیه السلام است،^۴ و غالب بن عثمانی که از واقفه بوده است.^۵ به احتمال فراوان، همگی افرادی جداگانه هستند. از میان این سه فرد همنام که نجاشی و طوسی معرفی کرده‌اند و نزدیک به عصر هم می‌زیسته‌اند، تنها از فرد واقفی در منابع امامی احادیثی نقل شده است. راوی همهٔ این احادیث هم حسن بن علی بن فضال است و این دلیل دیگری بر

می‌دیده‌اند؛ چنان‌که گفته شده یحیی بن یعلی اسلمی روایات او را با نام عبداللّٰه بن موسی یا ابوموسی (به جای عمر بن موسی) نقل می‌کرده است.^۱ این ادعا درست به نظر می‌رسد؛ زیرا از یحیی بن یعلی در منابع امامی روایاتی به نقل از عبدالله/عبیداللّٰه بن موسی یافت می‌شود.^۲ یکی از همین روایات یک بار از ابوخالد عمرو بن خالد واسطی،^۳ و بار دیگر از عبیداللّٰه بن موسی نقل شده است^۴ و شاید این از قبیل همان سرقت حدیثی است که احمد بن حنبل از آن سخن گفته بود.

بااین‌حال برخلاف روایات ابوخالد واسطی، روایات عمر بن موسی چندان در منابع امامی گسترش نیافته‌اند. تنها صدوق، محمد بن جریر طبری شیعی و طوسی در الامالی چند روایت فضلیت‌گونه از او نقل کرده‌اند.^۵ شاید سبب این امر این باشد که او کتاب حدیثی نداشته است. همین چند روایت راه‌یافته به منابع امامی هم کاملاً همانند روایات او در منابع زیدی‌اند؛ برای نمونه وی از زید بن علی از زینب علیها السلام از اسماء بنت عمیس نقل می‌کند که پیامبر صلی الله علیه و اله فاطمه علیها السلام را حوری بهشتی در قالب انسان وصف کرده است.^۶ منابع فضایل‌نگاری زیدی با همین سند اخبار دیگری را نقل کرده‌اند^۷ که نشان می‌دهد همهٔ این اخبار از یک مجموعهٔ حدیثی واحد سرچشمه گرفته‌اند.

هیچ یک از رجال‌شناسان به تاریخ تولد یا درگذشت عمر بن موسی وجیهی اشاره نکرده‌اند؛ اما با توجه به نقلیات او می‌توان تاریخ زندگانی‌اش را به‌تقریب حدس زد. بر اساس روایات او در سال ۱۰۸ق حدیث شنیده و با عمر بن عبدالعزیز (۶۱-۱۰۱ق)