سعادت انسان، مخصوصاً در سطوح کلّی آن، با ابعادی از انسان و هستی سر و کار دارد که با ابزارهای تجربی قابل بررسی نیستند و بخشی از آنها باید با مسائل عقلی و فلسفی بررسی شوند. بخش دیگر نیز تنها با یاری جستن از وحی، قابل درک است.
در واقع، فلسفه اسلام، در سعادت انسانْ خلاصه می‌‌شود. لذا اصول دین و آموزه‌های مهم آن، چنین نقشی را ایفا می‌‌نمایند. «اصول دین» در اسلام، در واقع، طرحی کلّی از هستی محسوب می‌‌شود؛ طرحی که چکیده آن، عباراتی مانند عبارت‌های ذیل خواهد بود.
هستی واقعاً وجود دارد و اَزَلی و ابدی است. این هستی، خالقی دارد که بین او و مخلوقاتش، ارتباط وجود دارد و عدّه‌ای معدود، قادرند تا نقش مهمّ ارتباطی بین خالق و مخلوق را ایفا نمایند. این نقش مهم بر عهده پیامبران است. از مهم‌ترین پیام‌های پیامبران، پیام توحید است. پیام دیگر انبیا، آن است که این هستی‌ای که مشاهده می‌‌شود، بخش بسیار کوچکی از کلّ هستی است و افراد با مُردن، وارد ساحت‌های دیگر هستی می‌‌شوند و زندگی بشر با تشخّص و حفظ فردیت، در جهان دیگر ادامه پیدا می‌‌کند. پس تمام رفتار ما همان طور که در این دنیا بر ما تأثیر می-گذارند، در امتداد هستی ما در جهان آخرت نیز تأثیرگذار است و عدالت خداوند، چنین ایجاب می‌‌نماید که افراد، ثواب و عِقاب اعمال خود را مشاهده نمایند.
اعتقاد به چنین آموزه‌هایی، در جهت‌دهی زندگی و دانش بشر، بسیار حائز اهمیت است و نوع روش تحقیق در روان‌شناسی، قادر به اثبات یا ردّ این نوع مفاهیم نیست و روان‌شناسی باید چنین مفاهیمی را از فلسفه و دین به عنوان اصول موضوعه، وام بگیرد.

خارج را تغییر دهد؟ به عبارت دیگر، اگر گروهی نسبت به وجود یا عدم یک شیء، توهّم یا خیالی داشته باشند، آن توهّم در عالم خارج، اثر دارد. آیا برای اثبات یا ردّ وجود خارجی، نیازمند دلایل دیگری نیستیم؟ به محض این که وارد چنین فضایی بشویم، خواسته یا ناخواسته، وارد مباحث فلسفی و وجود شناسی شده‌ایم. حتّی اگر یک روان‌شناس، این مباحث را مورد بحث و مداقّه قرار دهد، چون روش یک روش فلسفی است، ماهیّت بحث نیز فلسفی خواهد بود.
این نکته، به گونه‌ای دیگر در انتقادات مک کواری به دیدگاه دین‌شناسانه فروید، آمده است. او می‌‌گوید: از یک طرف، اختلاف میان روان‌شناسان در تبیین‌های روان‌شناختی، نشانه مبتنی بودن یافته‌های آنان بر پیش‌فرض‌ها و دیدگاه‌های فلسفی خاصّ است. از طرف دیگر، طبیعت‌گرایی، بخشی از تجربه را فرا می‌‌گیرد (بخش قابل اندازه‌گیری و تحلیل کمّی) و آن را به عنوان کلّ واقعیت، به نمایش می‌‌گذارد.^۱
در یک نتیجه‌گیری کلّی، باید چنین گفت که اصول موضوعه فلسفی و انسان‌شناسانه هر رویکردی باید در فضای خاصّ خود و با روش علمی، مورد ارزیابی قرار گیرد و به صرف مطرح شدن این‌چنین بحث‌هایی توسّط روان‌شناسان، جایگاه ماهوی و فلسفی خود را از دست نخواهند داد.
همچنین باید توجّه داشته باشیم که روان‌شناسی، معمولاً با مسائل نسبتاً جزئی ـ که عمدتاً نشانه‌ و ظهور رفتارها و هیجانات هستند ـ ، سر و کار دارد.