بخش دو : عرصه هاى سهم زنان در نشر حديث

در اين بخش ، تلاش مى شود سهم زنان در حفظ ، نشر حديث و دانش هاى حديثى گزارش شود . اين گزارش ، هم مى تواند براساس قرن ها تنظيم گردد و هم بر پايه موضوعات ، امّا به نظر مى رسد موضوع محورى ، بيشتر سودمند است كه البته در آن ، ترتيب زمانى نيز رعايت خواهد شد .
موضوعاتى كه مى بايد در لا به لاى متون ، جستجو كرد و حضور زنان را در آنها به دست آورد ، عبارت اند از :
۱ . اجازات حديثى ؛
۲ . كتابت حديث ؛
۳ . تأليف كتب حديثى و علوم حديث ؛
۴ . تصحيح و تحقيق ؛
۵ . تدريس حديث و دانش هاى حديث .
گفتنى است اين استقصا را نمى توان كامل دانست و جاى تتبع هاى گسترده تر باقى است . بدان اميد كه با طرح مسئله و همّت محققان ، اين مباحث به كمال بايسته اش رسد .

اين مقاله ، به تحليل زنان محدّث در قرن چهاردهم و پانزدهم ميلادى (هشتم و نهم هجرى) ، بر پايه دو كتاب الدرر الكامنة فى اعيان المأة الثامنة ، نوشته ابن حجر عسقلانى ، و الضوء اللامع لاهل القرن التاسع ، نوشته سخاوى ، مى پردازد . نويسنده مقاله ، در صدد استخراج اسامى رُوات و يا بازگويى شرح حال آنان نيست ؛ بلكه به تحليل محتواى داده هاى اين دو كتاب درباره زنان محدّث ، توجّه دارد .
وى ، مى نويسد : «نخستين چيزى كه در تراجم و شرح حال زنان در اين دو اثر به چشم مى خورد ، مدح و ستايش زنان به عنوان ذات فهم و عقل ، عاقلة ، مستوية العقل ، كانت تدرى الفقه جهدا و . . . است» (ص ۱۳۱) . از ثبت اين اوصاف و ويژگى ها ، به دست مى آيد كه اين زنان به دقّت ، علوم دينى را مى دانستند و در آن غور و وارسى مى كردند .
از ديگر ويژگى هايى كه در سخنان سخاوى و ابن حجر به چشم مى خورد ، تعبيرهايى چون «رئيسة» ، «مدبرة» ، «وجيهة» ، «ذات رياسة» ، «ذات وجاهة» و... است كه بر شخصيت بلند و جلالت و وقار اين زنان ، دلالت دارد . منظور سخاوى و ابن حجر از وجاهت و تدبير ، اداره رباط ها و مكان ها براى بيوه زنان ، يتيمان و . . . است .
۸ . طبقات النساء المحدّثات من الطبقة الاولى الى الطبقة السادسة ، عبد العزيز سيد الاهل ، القاهرة : مطابع الاهرام ، ۱۹۸۱ م .
اين كتاب را نگارنده نديده و در منابع ، از آن ياد شده است .