در بسيارى از كتب رجال شيعه و اهل سنّت ، بخشى به شرح حال راويان زن اختصاص يافته است . در ميان كتب شيعى ، از اينها مى توان نام برد :
رجال ابن داوود ، ابن داوود الحلى ، منشورات الرضى ، ص ۲۲۲ ـ ۲۲۴ (۲۲ زن راوى) .
تنقيح المقال ، المامقانى ، نجف : مطبعة المرتضوية ، ج ۳ ، ص ۶۹ ـ ۸۳ .
معجم رجال الحديث ، آية اللّه الخويى ، مدينة العلم ، ج ۲۳ ، ص ۱۷۰ ـ ۲۰۱ (۱۳۴ زن راوى) .
اعلام النساء المؤمنات ، محمّد الحسون ، انتشارات اسوه ، ص ۶۸۷ ـ ۶۹۳ (۱۴۸ زن راوى) .
در منابع رجالى اهل سنّت ، مى توان از تهذيب الكمال ، ابوالحجاج ، بيروت : دارالفكر ، ج ۲۲ ، ص ۲۹۰ ـ ۵۰۳ (۲۶۵ زن راوى) ، نام برد .
به غير از اينها ، كتب مستقلى نيز تأليف شده كه در آنها ، راويان زن گرد آمده است ؛ مانند :
محدّثات شيعه ، نهلا غروى نائينى ، تهران : دانشگاه تربيت مدرس ، ۱۳۷۵ . اين كتاب ، رساله دكترى است كه به شرح حال ۱۹۵ زن راوى پرداخته است .
زنان دانشمند و راوى حديث ، احمد صادقى اردستانى ، قم : دفتر تبليغات اسلامى ، ۱۳۷۵ . در اين اثر ، ۱۷۶ زن راوى حديث مورد مطالعه و تحقيق قرار گرفته است .
حال به اختصار كتاب جامع مسانيد النساء را ، گزارش مى كنيم .

گزارش تحليلى

جامع مسانيد النساء ، نام كتابى است كه در آن ، احاديث نقل شده توسط زنان گرد آمده است . در اين مجموعه دو جلدى ، ۱۷۵۲ حديث غير مكرر جمع شده كه از اين تعداد ، ۸۱۴ حديث در جلد اول و ۹۳۸ روايت در جلد دوم قرار دارد . زنانى كه اين

فراهم آورد و در آن روايات عايشه در نقد بر صحابه را جمع كرده است . در اين كتاب ، نود حديث در اعتراض به سى تن از صحابه ثبت شده است .
ذهبى گفته است كتابى با عنوان اخبار امّ المؤمنين عايشة تصنيف كرده است . ^۱ و نيز ابن حجر عسقلانى (۷۷۲ ـ ۸۵۲ ق) ، مسند عايشة را تأليف كرده است . ^۲ در كتاب موسوعة امهات المؤمنين ، ۱۴۷۰ حديث كه همسران پيامبر روايت كرده اند ، به صورت موضوعى گرد آمده است . ^۳
زنانى كه شيخ اجازه بودند و مردانى بزرگ در مكتب حديثى آنان پرورش يافتند ، كم نيستند . ابن حجر عسقلانى ، هشتاد و يك شيخ اجازه از زنان دارد . اين عساكر ، در مكتب زنى به نام فاطمه بنت المنجا ، كسب حديث مى كند . ^۴ ابن عربى (۵۶۰ ـ ۶۳۸ ق) ، از فخر النساء اجازه روايت مى گيرد . ^۵ ازهرى و فرّاء ، از زنى به نام امّ السلامة ، نقل حديث مى كنند . خطيب بغدادى ، نزد زنى به نام كريمه ، صحيح بخارى را خواند ، چنان كه او و سمعانى ، همان كتاب را نزد زنى ديگر به نام مروزيه خواندند . ابن جوزى مسند شافعى را از زنى به نام فاطمة بنت الحسين ، شنيد و . . . . ^۶
در تاريخ معاصر ايران نيز نام بانو امين مى درخشد . وى اجازه روايت به شخصيت هاى برجسته اى چون علّامه امينى ، صاحب الغدير ، و آية اللّه نجفى مرعشى داده است . ^۷