69
شناخت نامه حدیث - جلد اول

۳. جامعيت قرآن در برابر ديگر كتاب‏هاى الهى

اين گروه، جامعيت قرآن را در مقايسه با ديگر متون وحيانى دانسته و در توضيح آن آورده‏اند كه چون ذات خداوند بر قلوب انبيا عليهم‏السلام تجلّى مى‏كند و اين تجلّيات به اعتبار اختلاف قلوب آنها متفاوت‏اند و با توجّه به اين كه پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله خاتم پيامبران و مظهر تجلّى اسم اللّه‏ اعظم است، از اين رو، آن حضرت، جامع كمالات پيامبران و كتاب او نيز جامع كتاب‏هاى وحيانى است.۱

آيات و رواياتى كه بر مُهَيْمِن (مسلّط و مُشْرف) بودن قرآن اشاره دارند، مؤيّد اين مطلب‏اند كه از آن جمله است:

«وَأَنزَلْنَآ إِلَيْكَ الْكِتَبَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَبِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ.۲

و اين كتاب را به سوى تو به حق فرو فرستاديم، در حالى كه كتاب‏ها[ى الهى پيشين] را تصديق مى‏كند و نسبت به آن، [مسلّط و] نگهبان است».

در روايتى از پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله آمده است:

سوره‏هاى بلند، به جاى تورات به من داده شده اند، صدتايى‏ها، به جاى انجيل و مثانى (دوگان‏ها) به جاى زبور. سوره‏هاى تفصيلى [و كوتاه] نيز ـ كه ۶۸ سوره‏اند ـ، افزون، به من داده شده‏اند. اين قرآن، حاكم بر ديگر كتاب‏ها[ى الهى] است. تورات، از آنِ موسى است و انجيل، از آنِ عيسى است و زبور، از آنِ داوود[عليهم‏السلام].۳

در روايت ديگرى آمده است:

وَ َاعطيتُ جَوامِعَ الكَلِمِ.۴

1.. ر . ك : شرح فصوص الحكم : ص ۱۱۵۶ ـ ۱۱۵۳ و آداب الصلوة : ص ۳۱۰ .

2.. مائده: آيه ۴۸.

3.. الكافى : ج ۲ ص ۶۰۱ ح ۱۰ : «اعطيتُ السُّوَرَ الطِّوالَ مَكانَ التَّوراةِ، وَ أعطيتُ المِئينَ مَكانَ الإِنجيلِ، وَ أعطيتُ المَثانِىَ مَكانَ الزَّبورِ، وَ فُضِّلتُ بِالمُفَصَّلِ؛ ثَمانٌ وَ سِتّونَ سورَةً، وَ هُوَ مُهَيمِنٌ عَلى سائِرِ الكُتُبِ، وَالتَّوراةِ لِموسى وَالإِنجيلِ لِعيسى وَ الزَّبورِ لِداودَ» .

4.. سنن الدار قطنى : ج ۴ ص ۱۴۴ ح ۸ ؛ الأمالى، طوسى : ص ۴۸۴ ح ۱۰۵۹ .


شناخت نامه حدیث - جلد اول
68

رواياتى نيز وجود دارند كه قرآن را در بيان احكام و قوانين مورد نياز مردم براى زندگى سعادتمندانه، جامع دانسته‏اند. در نقلى از امام على عليه‏السلام آمده است:

خداوند، حكمى از دين خود را بر شما پنهان نگذاشت و هيچ مطلبى را كه مورد رضايت و خشنودى‏اش باشد، وا نگذاشت، جز اين كه نشانى آشكار و آيه‏اى محكم كه از آن جلوگيرى يا به سوى آن دعوت كند، برايش قرار داد.۱

ايشان، در ادامه، مستند كلام خود را «مَّا فَرَّطْنَا فِى الْكِتَبِ مِن شَىْ‏ءٍ»۲ و «تِبْيَنًا لِّكُلِّ شَىْ‏ءٍ»۳ قرار داده است.

سخن فاطمه زهرا عليهاالسلام در «خطبه فدكيه»، با بيانى كوتاه، مؤيّد اين حقيقت است:

در آن، حجّت‏هاى نورانى خداوند و حرام‏هاى تعيين شده او و فضائل فراخوانده‏اش و عام‏هاى فراگير كفايت كننده او و رخصت‏هاى ارزانى شده‏اش و قوانين و احكام واجب گشته‏اش، بيان شده‏اند.۴

از اين روايات است نقلى از امام رضا عليه‏السلام كه در آن، قرآن را شامل حلال و حرام و حدود و احكام و هر آنچه بندگان بدان نياز دارند، معرّفى مى‏كند.۵ پس با توجّه به اين روايات، فهميده مى‏شود كه تفصيل حلال و حرام و حدود و احكام و به طور كلّى آنچه انسان بدان نيازمند است، در قرآن وجود دارد و به بيان امام صادق عليه‏السلام، حتّى حكم قضايى مربوط به اختلاف اشخاص نيز در آن آمده است.۶

1.. نهج البلاغة: خطبه ۱۸۳.

2.. «ما هيچ چيز را در اين كتاب، فروگذار نكرديم» انعام : آيه ۳۸ .

3.. «بيانگر همه چيز و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است» انعام: آيه ۳۸.

4.. كتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۳ ص ۵۶۷ ح ۴۹۴۰ : «فيهِ تِبيانُ حُجَجِ اللَّهِ المُنَوَّرَةِ، وَ مَحارِمِهِ المَحدودَةِ، وَ فَضائِلِهِ المَندوبَةِ، وَ جُمَلِهِ الكافِيَةِ، وَ رُخَصِهِ المَوهوبَةِ، وَ شَرايِعِهِ المَكتوبَةِ» .

5.. الكافى: ج ۱ ص ۱۹۹ ح ۱، كمال الدين: ص ۶۷۵ ح ۳۱، معانى الأخبار: ص ۹۶ ح ۲، تحف العقول: ص ۴۳۶، الأمالى، صدوق: ص ۷۷۳ ح ۱۰۴۹، الاحتجاج: ج ۲ ص ۴۳۹ ح ۳۱۰، الغيبة، نعمانى: ص ۲۱۷ ح ۶ به نقل از عبد العزيز بن مسلم، بحار الأنوار: ج ۲۵ ص ۱۲۱ ح ۴.

6.. الكافى: ج ۷ ص ۱۵۸ ح ۳ ، تهذيب الأحكام: ج ۹ ص ۳۵۷ ح ۱۲۷۵.

  • نام منبع :
    شناخت نامه حدیث - جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4458
صفحه از 501
پرینت  ارسال به