۴۳۱.الكافىـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ: امام باقر عليه‏السلام، كتاب فرائض [ارث] را كه به املاى پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و دست‏خطّ على عليه‏السلام بود، براى من قرائت كرد.

۴۳۲.بصائر الدرجاتـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ: [از امام باقر عليه‏السلام] در باره ميراث علمى پرسيدم كه چه اندازه و چگونه است؟ آيا قواعد كلّى و اجمالى است يا همه اين چيزهايى كه مردم در باره آنها گفتگو مى‏كنند، مانند احكام طلاق و ارث، به تفصيل در اين علم به ارث برده، موجود است ؟ امام عليه‏السلام فرمود: «على عليه‏السلام، همه علم را نوشت، [احكام] قضاوت و ارث را. اگر ما چيره شويم [و حكومت را به دست گيريم]، هيچ چيز نباشد، جز آن كه سنّتى در آن است و ما آن را اجرا مى‏كنيم».

۴۳۳.الكافىـ به نقل از زُراره ـ: از امام باقر عليه‏السلام در باره [ارثِ] جدّ پرسيدم ؟
امام عليه‏السلام فرمود: «كسى را نمى‏يابم كه در آن، به رأى خود سخن نگفته باشد، مگر امير مؤمنان عليه‏السلام».
گفتم: خدا به سامانت بدارد. امير مؤمنان عليه‏السلام در باره آن، چه فرموده است ؟
فرمود: «فردا به ديدارم بيا تا آن را از روى كتابى برايت بخوانم».
گفتم: خدا به سامانت بدارد. برايم بگو كه گفتنت، برايم محبوب‏تر از آن است كه آن را از روى كتاب برايم بخوانى.
امام دوباره به من فرمود: «آنچه را به تو مى‏گويم، گوش كن. فردا به ديدارم بيا تا از روى كتاب، برايت بخوانم».
فردا بعد از ظهر، نزد امام عليه‏السلام رفتم و آن، همان وقتى بود كه ميان ظهر و عصر، به تنهايى خدمت امام عليه‏السلام مى‏رسيدم و خوش نداشتم كه جز در حالت خلوت و تنهايى از او سؤال كنم، مبادا كه به سبب حضور كسى، فتواى تقيّه‏اى به من بدهد.
هنگامى كه نزد او آمدم، رو به فرزندش جعفر [صادق] عليه‏السلام كرد و به او فرمود: «دفترچه فرائض [ارث] را براى زُراره بخوان»، سپس برخاست تا بخوابد و من با جعفر [صادق] عليه‏السلام، در اتاق مانديم. [امام]جعفر [صادق] عليه‏السلام برخاست و طومارى به بزرگى ران يك شتر برايم آورد و گفت: «آن را برايت نمى‏خوانم تا آن كه تعهّد الهى به من بدهى كه آنچه در آن مى‏خوانى، هيچ گاه و به هيچ كسى نگويى تا آن كه به تو اجازه دهم» و نگفت: «تا آن كه پدرم به تو اجازه دهد».
گفتم: خدا به سامانت بدارد. چرا بر من سخت مى‏گيرى با آن كه پدرت، تو را به آن، فرمان نداد ؟
به من فرمود: «تو در آن نمى‏نگرى، مگر با همان شرطى كه برايت گفتم».
گفتم: اين تعهّد را به تو مى‏دهم. من مردى دانا به فرائض [ارث] و وصايا بودم و در آنها، بينا و محاسبه‏گر بودم و مدّتى در پىِ آن بودم كه چيزى از فرائض و وصايا به من عرضه شود كه من ندانم، امّا نمى‏يافتم. هنگامى كه يك سرِ طومار را به سوى من كرد، ديدم نوشته صخيمى است و معلوم بود از نوشته‏هاى اوّليه [و مربوط به صدر اسلام] است.
در آن نگريستم. [مطالبى] در آن [ديدم،] خلاف آنچه در نزد مردم بود، مانند صِله با خويشان [به وسيله تقسيم ارث] و امر به نيكى كه ميان مردم، هيچ اختلافى در آن نيست. چون عموم مطالب آن، اين گونه بود، آن را با نارضايتى و كم‏توجّهى و بدگمانى خواندم و به پايان بردم و در همان حال خواندن [با خود]گفتم: باطل است، تا آن كه به آخرش رسيدم و آن را درهم پيچيدم و به او [امام جعفر صادق عليه‏السلام] دادم.
فردا صبح، امام باقر عليه‏السلام را ديدم. به من فرمود: «آيا دفترچه فرائض [ارث] را خواندى ؟». گفتم: آرى.
فرمود: «آنچه را خواندى، چگونه ديدى ؟».
گفتم: باطل است و چيز درستى نيست و مخالف آن چيزى است كه مردم بر آن هستند.
فرمود: «اى زُراره ! به خدا سوگند، آنچه ديدى، همه، حقّ است و املاى پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و دست‏خطّ على عليه‏السلام است».
شيطان، سراغ من آمد و در سينه‏ام وسوسه كرد و گفت: «از كجا مى‏داند كه آن، املاى پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و دست‏خطّ على عليه‏السلام است ؟». ولى پيش از آن كه سخن بگويم، امام عليه‏السلام به من فرمود: «اى زُراره ! هيچ شك نكن. به خدا سوگند، شيطان، دوست دارد كه شك كنى. من چگونه ندانم كه آن، املاى پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و دست‏خطّ على عليه‏السلام است، در حالى كه پدرم [امام سجّاد عليه‏السلام] از جدّم [امام حسين عليه‏السلام] برايم گفته كه اميرمؤمنان عليه‏السلام، آن را برايش گفته است ؟!».
گفتم: نه [، شك نمى‏كنم]. چگونه [شك كنم]، خدا مرا فدايت كند ؟ و بر آنچه از [مطالب] كتاب از دستم رفت، پشيمان شدم. اگر آن را مى‏شناختم و مى‏خواندم، اميد داشتم كه حرفى از آن را از دست ندهم.

۴۳۱.الكافي عن محمّد بن مسلم: أقرَأَني أبو جَعفَرٍ عليه‏السلام صَحيفَةَ كِتابِ الفَرائِضِ الَّتي هِيَ إملاءُ رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وخَطُّ عَلِيٍّ عليه‏السلام بِيَدِهِ.^۱

۴۳۲.بصائر الدرجات عن محمّد بن مسلم، قال: سَأَلتُهُ [أيِ الإِمامَ الباقِرَ عليه‏السلام] عَن ميراثِ العِلمِ ما بَلَغَ^۲ ؛ أجَوامِعُ هُوَ مِنَ العِلمِ أم فيهِ تَفسيرُ كُلِّ شَيءٍ مِن هذِهِ الاُمورِ الَّتي يَتَكَلَّمُ فيهَا النّاسُ مِنَ الطَّلاقِ وَالفَرائِضِ ؟ فَقالَ: إنَّ عَلِيّا عليه‏السلام كَتَبَ العِلمَ كُلَّهُ القَضاءَ وَالفَرائِضَ، فَلَو ظَهَرَ أمرُنا فَلَم يَكُن شَيئا إلاّ وفيهِ سُنَّةٌ نُمضيها.^۳

۴۳۳.الكافي عن زرارة: سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ عليه‏السلام عَنِ الجَدِّ، فَقالَ: ما أجِدُ أحَدا قالَ فيهِ إلاّ بِرَأيِهِ إلاّ أميرَ المُؤمِنينَ عليه‏السلام، قُلتُ: أصلَحَكَ اللّه‏ُ، فَما قالَ فيهِ أميرُ المُؤمِنينَ عليه‏السلام ؟ قالَ: إذا كانَ غدا فَالقَني حَتّى اُقرِئَكَهُ في كِتابٍ، قُلتُ: أصلَحَكَ اللّه‏ُ، حَدِّثني فَإِنَّ حَديثَكَ أحَبُّ إلَيَّ مِن أن تُقرِئَنيهِ في كِتابٍ، فَقالَ لِيَ الثّانِيَةَ: اِسمَع ما أقولُ لَكَ ؛ إذا كانَ غَدا فَالقَني حَتّى اُقرِئَكَهُ في كِتابٍ.
فَأَتَيتُهُ مِنَ الغَدِ بَعدَ الظُّهرِ، وكانَت ساعَتِيَ الَّتي كُنتُ أخلو بِهِ فيها بَينَ الظُّهرِ وَالعَصرِ، و كُنتُ أكرَهُ أن أسأَلَهُ إلاّ خالِيا خَشيَةَ أن يُفتِيَني مِن أجلِ مَن يَحضُرُهُ بِالتَّقِيَّةِ، فَلَمّا دَخَلتُ عَلَيهِ أقبَلَ عَلَى ابنِهِ جَعفَرٍ عليه‏السلام فَقالَ لَهُ: أقرِئ زُرارَةَ صَحيفَةَ الفَرائِضِ، ثُمَّ قامَ لِيَنامَ، فَبَقيتُ أنَا وجَعفَرٌ عليه‏السلام فِي البَيتِ، فَقامَ فَأَخرَجَ إلَيَّ صَحيفَةً مِثلَ فَخِذِ البَعيرِ، فَقالَ: لَستُ اُقرِئُكَها حَتّى تَجعَلَ لي عَلَيكَ اللّه‏َ أن لا تُحَدِّثَ بِما تَقرَأُ فيها أحَدا أبَدا حَتّى آذَنَ لَكَ، ولَم يَقُل: حَتّى يَأذَنَ لَكَ أبي، فَقُلتُ: أصلَحَكَ اللّه‏ُ، ولِمَ تُضَيِّقُ عَلَيَّ ولَم يَأمُركَ أبوكَ بِذلِكَ ؟
فَقالَ لي: ما أنتَ بِناظِرٍ فيها إلاّ عَلى ما قُلتُ لَكَ، فَقُلتُ: فَذاكَ لَكَ.
وكُنتُ رَجُلاً عالِما بِالفَرائِضِ وَالوَصايا، بَصيرا بِها، حاسِبا لَها، ألبَثُ الزَّمانَ أطلُبُ شَيئا يُلقى عَلَيَّ مِنَ الفَرائِضِ وَالوَصايا لا أعلَمُهُ فَلا أقدِرُ عَلَيهِ، فَلَمّا ألقى إلَيَّ طَرَفَ الصَّحيفَةِ إذا كِتابٌ غَليظٌ يُعرَفُ أنَّهُ مِن كُتُبِ الأَوَّلينَ، فَنَظَرتُ فيها فَإِذا فيها خِلافُ ما بِأَيدِي النّاسِ مِنَ الصِّلَةِ وَ الأَمرِ بِالمَعروفِ الَّذي لَيسَ فيهِ اختِلافٌ، وإذا عامَّتُهُ كَذلِكَ، فَقَرَأتُهُ حَتّى أتَيتُ عَلى آخِرِهِ بِخُبثِ نَفسٍ وقِلَّةِ تَحَفُّظٍ وسَقامِ رَأيٍ وقُلتُ ـ وأنَا أقرَؤُهُ ـ: باطِلٌ، حَتّى أتَيتُ عَلى آخِرِهِ، ثُمَّ أدرَجتُها ودَفَعتُها إلَيهِ.
فَلَمّا أصبَحتُ لَقيتُ أبا جَعفَرٍ عليه‏السلام فَقالَ لي: أقَرَأتَ صَحيفَةَ الفَرائِضِ ؟ فَقُلتُ: نَعَم، فَقالَ: كَيفَ رَأَيتَ ما قَرَأتَ ؟
قالَ: قُلتَ: باطِلٌ لَيسَ بِشَيءٍ، هُو خِلافُ مَا النّاسُ عَلَيهِ.
قالَ: فَإِنَّ الَّذي رَأَيتَ ـ وَ اللّه‏ِ ـ يا زُرارَةُ ! هُوَ الحَقُّ، الَّذي رَأَيتَ إملاءُ رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وخَطُّ عَلِيٍّ عليه‏السلام بِيَدِهِ، فَأَتانِي الشَّيطانُ فَوَسوَسَ في صَدري، فَقالَ: وما يُدريهِ أنَّهُ إملاءُ رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله وخَطُّ عَلِيٍّ عليه‏السلام بِيَدِهِ ؟
فَقالَ لي قَبلَ أن أنطِقَ: يا زُرارَةُ ! لا تَشُكَّنَّ، وَدَّ الشَّيطانُ ـ وَاللّه‏ِ ـ إنَّكَ شَكَكتَ، وكَيفَ لا أدري أنَّهُ إملاءُ رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و خَطُّ عَلِيٍّ عليه‏السلام بِيَدِهِ وقَد حَدَّثَني أبي عَن جَدّي أنَّ أميرَ المُؤمِنينَ عليه‏السلام حَدَّثَهُ ذلِكَ ؟
قالَ: قُلتُ: لا، كَيفَ جَعَلَنِيَ اللّه‏ُ فِداكَ ؟ ! ونَدِمتُ عَلى ما فاتَني مِنَ الكِتابِ، ولَو كُنتُ قَرَأتُهُ وأَنَا أعرِفُهُ لَرَجَوتُ أن لا يَفوتَني مِنهُ حَرفٌ.^۴