پژوهشى در باره حديث «عَشَره مُبَشَّره»^۱

اين مجموعه افزون بر گردآورى متون قرآنى و روايى در باره حديث، کوشيده است تا با تبيين مسائل فرا روى حديث، به پرسش‏ هاى نسل معاصر دراين باره پاسخ دهد. روشن است که ترجمه چنين متن‏ هايى به فارسى امروزين، از يک سو دشوارى ‏هاى ترجمه متون کهن را به همراه دارد و از سويى ديگر تنگناهاى ترجمه متون دينى و مقدس را که دقتى افزون‏تر مى‏ طلبد. متونى که کمتر نقل و شرح شده‏ اند، واژه ‏هايى نامأنوس دارند و ترکيب‏ هايى ناآشنا را در جاهايى حساس از متن، در درون خود جاى داده ‏اند.
در اين ترجمه، کوشش اصلى، رعايت امانت در بازگردان متون مقدس، اعم از آيات نورانى قرآن و احاديث شريف اهل بيت علیهم السلام و حفظ حد و مرز ترجمه در متون کهن بوده، هر چند در حد توان به زيبايى و روانى ترجمه نيز توجه شده است.
اين کتاب، در شانزده فصل و نزديک به يک هزار متن روايى و تعداد ۲۳ توضيح و تحليل، مهم‏ترين مباحث مرتبط با حديث ‏شناسى را تقديم علاقه‏ مندان مى ‏کند و در پايان، به اجمال محدثان بزرگ و مهم‏ترين مؤلفان کتاب‏ هاى حديثى جهان اسلام را معرفى مى ‏کند.
فصل يکم: شناخت سنت نبوى
اين فصل اختصاص دارد به تبيين معانى «سنت» و کاربردهاى اين واژه در احاديث اهل بيت علیهم السلام و بر نمودن نصوصى که تأکيد دارند سنت پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم مستند به وحى است و همه معارف مورد نياز جامعه، در قرآن کريم و سنت نبوى وجود دارد، ولى، برخى از معارف به دلائل خاصى در اختيار همگان قرار نگرفته ‏اند.
فصل دوم: حجيت سنت نبوى
در اين فصل، آيات و رواياتى مطرح شده ‏اند که دلالت دارند بر وجوب تمسک به سنت، فضيلت عمل به سنت، حرمت مخالفت با سنت، همچنين آيات و رواياتى که اطاعت از پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم را اطاعت از خدا دانسته‏ اند و حجيت سنت را اثبات مى ‏کنند. افزون بر به دست دادن اين نصوص، رواياتى مطرح مى شوند که تأکيد دارند اطاعت از اهل بيت علیهم السلام، فرمانبرى از پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم است. بنا بر اين، ميراث علمى و سيره عملى آنان نيز سنت پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم محسوب مى ‏شود.
فصل سوم: معيار شناخت سنت نبوى
اين فصل اختصاص دارد به اسنادى که اثبات مى ‏کنند براى دستيابى به سنت اصيل نبوى، راهى جز مراجعه به خاندان پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم نيست؛ زيرا گنج‏ هاى احاديث پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم نزد آنهاست و مستند سخنان اهل بيت علیهم السلام ، سنت نبوى است. بر اين اساس، بهترين معيار براى شناخت سنت پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم ، رجوع به خاندان رسالت است؛ زيرا معارف صحيح اسلامى به طور کامل نزد غير آنان نيست. پايان ‏بخش اين فصل، تحليلى است در باره شيوه احراز سنت.
فصل چهارم: اهميت حديث‏ شناسى
آشنايى با احاديث پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بيت علیهم السلام ، تنها راه دستيابى به سنت نبوى است. از اين رو، در اين فصل، بر تعليم و تعلم حديث، آموختن حديث به فرزندان، مذاکره حديث در جلسات عمومى و خصوصى و برکات آن و حفظ حديث و برکات آن، تأکيد شده و در پايان، چگونگى برخورد با اصناف مختلف حديث، تبيين مى‏ شود و تحليلى در باره همگانى کردن آشنايى با حديث، مطرح مى ‏شود.
فصل پنجم: نقل حديث
اين فصل، شامل گزارش‏ هايى است در باره ترغيب به نقل حديث، اقسام راويان، فضيلت راويان متعهد، ويژگى ‏هاى لازم براى راوى، آداب ايجابى و سلبى نقل حديث، مجاز بودن نقل معنا، مجاز بودن نقل سخن يک امام از امام ديگر و راه ‏هاى تحمل حديث، همراه با تحليل‏ هاى مورد نياز.
فصل ششم: کتابت حديث
اين فصل اختصاص دارد به رواياتى که بر کتابت معارف حديثى تأکيد مى‏ کنند و از اين رو، در عصر پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم و نيز در دوران زندگى اهل بيت علیهم السلام ، احاديث آنان نوشته مى ‏شد و در مقابل اين احاديث، گزارش‏ هايى مطرح مى ‏شود مبنى بر ممانعت پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم از نوشتن حديث و لذا پس از وفات پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم ، کتابت حديث، به طور رسمى ممنوع شد. اين گزارش ‏ها، در ضمن يک تحليل نقد خواهند شد.
فصل هفتم: فهم حديث
اين فصل درباره درايت و فهم حديث، اکتفا نکردن به نقل و کوشش براى رفع موانع آگاهى از مقصود و معناى آن است. همچنين متن رواياتى که احاديث اهل بيت علیهم السلام را صعب و مستصعب دانسته ‏اند، آورده مى ‏شود و ضمن تحليلى مراد از آنها تبيين مى ‏گردد.
فصل هشتم: ملاک‏ هاى درستى احاديث
براى راستى ‏آزمايى احاديثى که به اهل بيت علیهم السلام نسبت داده مى‏ شوند، معيارهايى در روايات مطرح شده ‏اند؛ مانند: مطابقت با قرآن، هماهنگى با سنت و موافقت با قلب، فطرت و حق. در فصل هشتم، معيارهاى ياد شده، مطرح و تبيين مى ‏شوند.
فصل نهم: عرضه حديث
بهترين راه براى اطمينان يافتن از صحت حديث، در صور