۷۳۷.پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله: آنچه را كه به شكّت مىاندازد، فرو گذار و آنچه را به شكّت نمىاندازد، به كار بند كه فقدان چيزى را كه براى خداى عز و جل فرو گذاشتهاى، هرگز حس نخواهى كرد.
۷۳۸.امام على عليهالسلام: برادر تو، دين توست. پس تا مىتوانى براى دينت احتياط كن.
و ـ تخيير هنگام نبودن مُرجّح
۷۳۹.امام صادق عليهالسلام ـ به حارث بن مُغَيره در باره اختلاف حديث ـ: هنگامى كه از يارانت، حديث شنيدى و همگى آنها مورد اطمينان بودند، برايت آزاد است [هر كدام را به كار ببندى] تا آن گاه كه قائم را ببينى و حديث را به او بازگردانى [و از صحت و معناى آن جويا شوى].
۷۴۰.عيون أخبار الرضا عليهالسلام ـ به نقل از محمّد بن عبد اللّه مَسمَعى ـ: روزى عدّهاى از ياران امام رضا عليهالسلام، نزد ايشان بودند و در باره دو حديث معارض كه از پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله در باره يك موضوع رسيده باشد، بحث مىكردند. احمد بن حسن ميثمى، نظر امام عليهالسلام را پرسيد. فرمود: «خداى عز و جل چيزهايى را حرام و چيزهايى را واجب ساخته است. پس هر حديثى كه در حلال كردن آنچه خدا حرام كرده يا حرام كردن آنچه خدا حلال كرده يا رد كردن واجبى كه حكم آن در كتاب خدا به روشنى آمده و همچنان برقرار است و ناسخى آن را نَسخ نكرده، آمده است، به آن حديث، نمىتوان عمل كرد ؛ زيرا پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله، كسى نبود كه حلال خدا را حرام يا حرام خدا را حلال كند يا واجبات و احكام خدا را تغيير دهد ؛ بلكه در همه آنها، پيرو و تسليم بود و از جانب خدا بيان مىنمود. اين سخن خداى عز و جل است كه فرموده: «من جز از آنچه به من وحى مىشود، پيروى نمىكنم». بنا بر اين، پيامبر صلىاللهعليهوآله، پيرو خدا بود و هر چه را خدا به او دستور داده بود كه ابلاغ كند، بيان و ابلاغ مىكرد».
من گفتم: گاهى اوقات از شما در باره چيزى از پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله، حديثى روايت مىشود كه در كتاب خدا نيست و در سنّت هست و سپس، حديثى خلاف آن از شما مىرسد.
فرمود: «همين گونه است. [علّتش آن است كه] پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله، از چيزهايى نهى كرده و نهى او، نهى تحريمى است و از اين جهت، نهى ايشان با نهى خداوند متعال، سازگار است. همچنين به چيزهايى امر كرده و آن امر، واجب و لازم و همسنگ واجبات خداوند متعال شده است و از اين جهت، امر ايشان با امر خداوند متعال، سازگار است. بنا بر اين، هر نهيى كه از پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله رسيده و جنبه تحريمى دارد، چنانچه نهى ديگرى خلاف آن برسد، عمل به آن جايز نيست. همچنين است در آنچه بِدان امر كرده است ؛ زيرا ما چيزى را كه پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله اجازه نداده است، اجازه نمىدهيم و خلاف فرمان پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله هم فرمان نمىدهيم، مگر پاى ضرورت در ميان باشد. امّا اين كه آنچه را پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله حرام كرده، حلال كنيم يا آنچه را كه ايشان حلال كرده، حرام كنيم، هرگز اين كار را نمىكنيم ؛ چرا كه ما، پيرو پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله و تسليم او هستيم، چنان كه پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله، پيرو و تسليمِ فرمان پروردگارش بود. خداى عز و جل فرموده است: «آنچه را پيامبر براى شما آورده، بگيريد و از هر چه شما را نهى كرده، باز ايستيد».
پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله، از چيزهايى هم نهى كرد، امّا نه به گونه نهى تحريمى ؛ بلكه نهى بيزارى و كراهتى و به چيزهايى نيز امر كرد نه به امر فريضهاى و وجوبى ؛ بلكه به امر برترى و رجحانى آن چيزها در دين. سپس، در آنها براى دارنده و ندارنده عذر، رخصتْ قائل شد. پس هر نهى كراهتى يا امر مستحبّى كه از پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله وجود داشت، آن از جاهايى است كه مىتوان در آن به رخصتها عمل كرد. هر گاه از جانب ما دو خبر به شما رسيد كه يكى به چيزى امر كرد و ديگرى از آن، نهى كرد و هر دو را يك نفر، روايت نمود و انكارش هم نكرد، اگر هر دو خبر به اتّفاق ناقلانش، صحيح و معروف باشند، بايد به يكى از آن دو، يا به هر دو عمل كرد، يا هر يك را كه بخواهى و دوست داشته باشى، دستت باز است، از باب تسليم بودن به پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله و باز گرداندن و ارجاع به ما ؛ زيرا كسى كه آن را از روى عناد و انكار و ترك تسليم در برابر پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله رها كند، مشرك به خداوند بزرگ است.
پس هر گاه دو خبر مختلف به شما رسيد، آن دو را به كتاب خدا، عرضه كنيد [و با آن بسنجيد] و هر يك را كه با حلال يا حرام موجود در كتاب خدا موافق بود، به آن عمل كنيد و چنانچه در كتاب خدا نبود، آن را به سنّتهاى پيامبر صلىاللهعليهوآله، عرضه كنيد. اگر در سنّت، از آن به نهى تحريمى نهى شده بود يا به امر وجوبى، امر شده بود، از آن حديثى كه مطابق با نهى يا امر پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله است، پيروى كنيد و آنچه در سنّت، نهى كراهتى آمده و در مقابل، خبرى مخالف آن وارد شده، اين، رخصتى است در آنچه پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله از آن، نهىِ كراهتى كرده و حرامش نكرده است. در اين صورت، به هر دو خبر مىتوان عمل كرد يا هر يك را كه خواستى، مىتوانى انتخاب كنى، از باب تسليم و پيروى و ارجاع به پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله. همچنين، اگر حديثى را در هيچ يك از موارد نيافتيد، علم آن را به ما ارجاع دهيد؛ زيرا ما به دانستن آن، سزاوارتريم و در آن از پيش خود، نظرى ندهيد ؛ بلكه خويشتندارى و درنگ و توقّف كنيد و جستجو و تحقيق كنيد تا توضيح آن از جانب ما به شما برسد».
