۶۹۹..امام على عليه‏السلام ـ در بيان گونه‏هاى راويان ـ:... و سوم، مردى است كه از پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله دستور انجام دادنِ كارى را شنيده كه ايشان، بعدها از آن كار، نهى فرموده، ولى او از آن خبر ندارد، يا از ايشان شنيده كه از كارى نهى كرده، امّا بعدها به آن كار، امر فرموده و او اطّلاع ندارد. پس آنچه را نسخ شده، حفظ كرده، ولى ناسخ را حفظ نكرده است ؛ در صورتى كه اگر مى‏دانست نسخ شده است، حتما آن را رها مى‏كرد و اگر مسلمانان ـ وقتى آن حديث را از او شنيدند ـ مى‏دانستند كه منسوخ است، قطعا آن را نمى‏پذيرفتند.

۷۰۰.امام باقر عليه‏السلام ـ هنگامى كه از ايشان پرسيده شد: چگونه ياران پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در مسح كشيدن بر روى كفش‏ها اختلاف دارند ؟ ـ: يكى از آنها، حديثى از پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏شنيد و به هنگام گفتن ناسخ آن، غايب بود و آن را در نمى‏يافت. پس چون كسى، آنچه را او در دست داشت، انكار مى‏كرد، رها كردن آن بروى، گِران مى‏آمد. همچنين چيزى بر پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نازل مى‏شد و زمانى به آن عمل مى‏كرد، سپس به غير آن، فرمان مى‏يافت و ياران و امّتش را به همان فرمان مى‏داد تا آن‏جا كه مردم گفتند: اى پيامبر خدا ! ما را به چيزى فرمان مى‏دهى تا آن كه به آن، خو مى‏گيريم و مطابق آن مى‏رويم، آن گاه ما را به غير آن، فرمان مى‏دهى ؟ پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله به آنان چيزى نگفت و خداوند بر او نازل كرد: «بگو: من از ميان فرستادگان [خدا در دعوى نبوّت و ارائه كتاب و معجزه]، نوظهور و بى‏سابقه نيستم و نمى‏دانم [در آينده دنيا و آخرت] با من و شما، چه خواهد شد ؟ من پيروى نمى‏كنم، مگر از آنچه كه به سويم وحى مى‏شود و من، جز بيم‏دهنده آشكارى نيستم».

۷۰۱.الكافىـ به نقل از منصور بن حازم ـ: به امام صادق عليه‏السلام گفتم: دليلش چيست كه گاهى من مسئله‏اى از شما مى‏پرسم و پاسخ مرا در آن مى‏دهى، سپس، شخص ديگرى نزد شما مى‏آيد و در همان مسئله، پاسخ ديگرى به او مى‏دهى ؟ فرمود: «ما به مردم، بر اساس فزونى و كاستى، پاسخ مى‏دهيم».^۱
گفتم: ياران پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله چه ؟ آيا آنها از قول محمّد صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، راست گفته‏اند يا دروغ ؟
فرمود: «راست گفته‏اند».
گفتم: پس چرا احاديث مختلف، نقل كرده‏اند ؟
فرمود: «مگر نمى‏دانى كه مردى خدمت پيامبر خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مى‏رسيد و مسئله‏اى مى‏پرسيد و ايشان، پاسخ او را مى‏داد، سپس، بعد از آن، پاسخ ديگرى به او مى‏داد كه آن پاسخ او را نسخ مى‏كرد. بنا بر اين، حديثى، حديث ديگر را نسخ كرده است».

۶۹۹.الإمام عليّ عليه‏السلام ـ في بَيانِ أصنافِ الرُّواةِ ـ:... ورَجُلٌ ثالِثٌ سَمِعَ مِن رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله شَيئا أمَرَ بِهِ ثُمَّ نَهى عَنهُ وهُوَ لا يَعلَمُ، أو سَمِعَهُ يَنهى عَن شَيءٍ ثُمَّ أمَرَ بِهِ وهُوَ لا يَعلَمُ، فَحَفِظَ مَنسوخَهُ ولَم يَحفَظِ النّاسِخَ، ولَو عَلِمَ أنَّهُ مَنسوخٌ لَرَفَضَهُ، ولَو عَلِمَ المُسلِمونَ إذ سَمِعوهُ مِنهُ أنَّهُ مَنسوخٌ لَرَفَضوهُ.^۱

۷۰۰.الإمام الباقر عليه‏السلام ـ لَمّا سُئِلَ: كَيفَ اختَلَفَ أصحابُ النَّبِيِّ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فِي المَسحِ عَلَى الخُفَّينِ؟ ـ: كانَ الرَّجُلُ مِنهُم يَسمَعُ مِنَ النَّبِيِّ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله الحَديثَ فَيَغيبُ عَنِ النّاسِخِ ولا يَعرِفُهُ، فَإِذا أنكَرَ ما يُخالِفُ في يَدَيهِ كَبُرَ عَلَيهِ تَركُهُ، وقَد كانَ الشَّيءُ يُنزَلُ عَلى رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فَيَعمَلُ بِهِ زَمانا، ثُمَّ يُؤمَرُ بِغَيرِهِ فَيَأمُرُ بِهِ أصحابَهُ واُمَّتَهُ، حَتّى قالَ اُناسٌ: يا رَسولَ اللّه‏ِ، إنَّكَ تَأمُرُنا بِالشَّيءِ حَتّى إذَا اعتَدناهُ وجَرَينا عَلَيهِ أمَرتَنا بِغَيرِهِ ؟ فَسَكَتَ النَّبِيُّ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله عَنهُم، فَأَنزَلَ اللّه‏ُ عَلَيهِ: «قُلْ مَا كُنتُ بِدْعًا مِّنَ الرُّسُلِ وَ مَا أَدْرِى مَا يُفْعَلُ بِى وَ لاَ بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ مَا يُوحَى إِلَىَّ وَ مَا أَنَا إِلاَّ نَذِيرٌ مُّبِينٌ»^۲.^۳

۷۰۱.الكافي عن منصور بن حازم: قُلتُ لِأَبي عَبدِ اللّه‏ِ عليه‏السلام: ما بالي أسأَ لُكَ عَنِ المَسأَلَةِ فَتُجيبُني فيها بِالجَوابِ، ثُمَّ يَجيئُكَ غَيري فَتُجيبُهُ فيها بِجَوابٍ آخَرَ ؟! فَقالَ: إنّا نُجيبُ النّاسَ عَلَى الزِّيادَةِ وَالنُّقصانِ.
قالَ: قُلتُ: فَأَخبِرني عَن أصحابِ رَسولِ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله صَدَقوا عَلى مُحَمَّدٍ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله أم كَذَبوا ؟ قالَ: بَل صَدَقوا.
قالَ: قُلتُ: فَما بالُهُمُ اختَلَفوا ؟ فَقالَ: أما تَعلَمُ أنَّ الرَّجُلَ كانَ يَأتي رَسولَ اللّه‏ِ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فَيَسأَ لُهُ عَنِ المَسأَلَةِ فَيُجيبُهُ فيها بِالجَوابِ، ثُمَّ يُجيبُهُ بَعدَ ذلِكَ ما يَنسَخُ ذلِكَ الجَوابَ، فَنَسَخَتِ الأَحاديثُ بَعضُها بَعضا.^۴