87
شناخت‌نامه نماز جلد اوّل

اهل سنّت، آغاز وقت نماز عصر را پس از گذشت مدّتى معيّن شده از وقت ظهر و آغاز وقت نماز عشا را پس از پايان يافتن سرخى مغرب مى‏دانند. ۱ شيعه، اين دو وقت را وقت فضيلت و نه وقت اختصاصى دو نماز ظهر و مغرب مى‏داند. ۲
گفتنى است در اين اوقات بجز نماز عصر و عشا، وقت برتر، بخشى از زمان آغازين است كه به آن، «وقت فضيلت» گفته مى‏شود ۳ و مستحبّ مؤكّد است كه نمازگزار، نمازش را در همين محدوده زمانى آغازين بخواند، هر چند مُجاز است كه آن را تا آخر وقتش به تأخير اندازد. ۴
براى هر يك از نمازهاى واجب پنجگانه، نمازهايى نافله هم سفارش شده است كه وقت نافله صبح، از اندكى پيش از فجر تا پديدار شدن سرخى طلوع آفتاب ۵ و نافله ظهر و عصر، نيز پيش از آن دو و به گاه اشتغالات ضرورى، تقريباً همه روز است. ۶ وقت نماز نافله مغرب، پس از اداى آن تا زمان از ميان رفتن حُمره مَغربيّه (سرخى غروب) ۷ و نافله عشا نيز پس از آن، تا نيمه شب، امتداد دارد. ۸

1.ر. ك: المجموع، نووى: ج ۳ ص ۲۴ - ۴۳ و المحلّى، ابن حزم: ج ۳ ص ۱۶۳ - ۱۷۰.

2.ر.ك: الدروس الشرعية: ج ۱ ص ۱۳۹.

3.وقت فضيلت نماز صبح تا روشن شدن هوا و پديدار شدن سرخى آفتاب است و وقت فضيلت ظهر تا برابر شدن سايه هر چيزى با آن يا دو ذراع و يا چهار قدم شدن طول آن است و وقت فضيلت عصر تا دو برابر شدن سايه، نسبت به طول آن است و وقت فضيلت مغرب، ناپديد شدن سرخى آسمان در سمت مغرب است و فضيلت عشا تا گذشتن يك چهارم از شب است (الدروس الشرعية: ج ۱ ص ۱۳۹).

4.ر. ك: جواهر الكلام: ج ۷ ص ۱۶۷.

5.بنا به نظر بسيارى از فقيهان، افزون بر اين مدّت، كسى كه نماز شب مى‏خواند، مى‏تواند پس از آن، نافله صبح را ادا كند، هر چند نيمه شب باشد (ر.ك: تحرير الوسيلة: ج ۱ ص ۱۳۶، منهاج الصالحين: ج ۱ ص ۱۳۳).

6.ر.ك: الدروس الشرعية: ج ۱ ص ۱۴۰.

7.ر . ك : جواهر الكلام : ج ۷ ص ۱۸۶ .

8.ر . ك : جواهر الكلام : ج ۷ ص ۱۹۰ .


شناخت‌نامه نماز جلد اوّل
86

(دو سوى روز)» ، به نماز صبح و مغرب و با عبارت «و زُلَفًا مِنَ اللَّيلِ (پاسى از شب)» به نماز عشا اشاره دارد.
افزون بر اين، مطابق روايات، آيه (حافِظوا عَلَى الصَّلَواتِ والصَّلاةِ الوُسطى) ۱ناظر به نماز ظهر و يا عصر است كه ميان نمازهاى روز در دو سوى آن، واقع شده اند و وقت آنها نيز ميانه روز است. ۲
از سوى ديگر ، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله نيز به تعليم الهى، آغاز و انجام وقت هر نماز را بيان و سپس با سيره و عمل خود، آن را بيشتر تبيين نمود. ۳
اهل بيت عليهم السلام نيز نشانه‏هاى گوناگونى مانند : روشن شدن و گسترده شدن نور سپيده‏دم و يا به حدّ اقل رسيدن سايه در نيم‏روز را ابراز داشته‏اند.
اين زمان‏ها با بيان‏هاى گوناگونى ابراز شده‏اند تا رعايت آنها امكان‏پذير و عملى باشد و همگى آنها متناسب با حركت خورشيد و ظهور و وقوع پديده‏هاى طبيعى و شبانه‏روزى هستند و براى بيشتر مردم، قابل رؤيت و رعايت هستند. براى نمونه وقت نماز صبح، از طلوع سپيده تا طلوع خورشيد است ۴ و وقت نماز ظهر از نيم‏روز (هنگامى كه خورشيد به وسط آسمان و سايه هر چيز به حدّ اقل مى‏رسد) آغاز مى‏شود و تا غروب آفتاب امتداد مى‏يابد ۵ و بلافاصله وقت نماز مغرب آغاز مى‏شود و تا نيمه شب ادامه مى‏يابد. ۶
در اين ميان، اختلاف اساسى مهمّى ميان مسلمانان به چشم نمى‏آيد . تنها در وقت نماز عصر و عشا، بيشتر شيعيان، وقت آن دو را با ظهر و مغرب مشترك مى‏دانند؛ اما

1.بقره: آيه ۲۳۸.

2.ر.ك: ح ۴۴ .

3.ر.ك: ح ۴۵ .

4.ر.ك: جواهر الكلام : ج ۷ ص ۹۶ باب «بيان وقت صلاة الفجر» .

5.ر.ك: جواهر الكلام : ج ۷ ص ۷۴ باب «تعيين وقت الظهر و العصر» .

6.ر. ك: جواهر الكلام : ج ۷ ص ۱۶۰ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه نماز جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری مرتضی خوش‌نصیب، ترجمۀ عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18975
صفحه از 440
پرینت  ارسال به