عبادت، حكمتِ خلقت انسان‏

از ديدگاه قرآن كريم، هدف از آفرينش انسان، عبادت خداست :
(وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ. ^۱جِن و اِنس را نيافريدم مگر براى اين كه مرا عبادت كنند).
اما بايد توجه داشت كه عبادت، هدف نهايى خلقت انسان نيست ؛ بلكه هدف متوسط است . هدف نهايى ، سعادت دنيا و آخرت انسان و دستيابى او به خلافت الهى است ، كه انسان ، براى رسيدن به اين مقصد والا ، راهى جز «عبادت (بندگى)» ندارد . از اين رو ، قرآن كريم ، عبادت را «راه مستقيم به سوى خدا» مى‏داند و مى‏فرمايد :
(وَ أَنِ اعْبُدُونِى هَذَا صِرَ طٌ مُّسْتَقِيمٌ . ^۲ [آيا از شما پيمان نگرفتم كه‏] مرا عبادت كنيد ، كه اين است راه راست؟) .
اين آيه به روشنى بيانگر اين واقعيت است كه عبادت، هدف نهايى نيست؛ بلكه راه مستقيم و درست زندگى است.
نكته قابل تأمّل، اين كه قرآن نمى‏گويد: عبادت، راه راست زندگى را به انسان نشان مى‏دهد؛ بلكه مى‏فرمايد: عبادت، خود، راه راست است!
اين سخن بدين معناست كه عبادت (بندگى) و اطاعت خداوند متعال و پياده كردن برنامه‏هاى او در زندگى، دقيقاً راه درست تأمين همه نيازهاى مادّى و معنوى انسان است.

ياد خدا، روح همه عبادات‏

جان و جوهر همه عبادات، ياد خدا (ذكرُ اللَّه) است. در واقع، ياد خدا رمز خودسازى و سازندگى، كليد ارتقا به سوى كمالات و مقامات انسانى، بهترين سرمايه تأمين رفاه فردى و اجتماعى، مادّى و معنوى، و دنيوى و اُخروى است.

وضع كرده، و از اين رو، بهترين كار و محبوب‏ترين عمل، و برترين وسيله تقرب به آفريدگار جهان، و معراج اهل ايمان است.
نماز، شيطان را از انسانْ دور مى‏گرداند، از سرمستى و طغيانْ پيشگيرى مى‏كند، خودْ بزرگ‏بينى و انواع رذايل اخلاقى و عملى را مى‏زدايد، گناهان را پاك مى‏كند، و جان را پاكيزه مى‏سازد.
نماز، چهره باطنى انسان را زيبا و دل را نورانى مى‏كند، و موجب آسودگى بدن و آرامش جان ، و نيز سبب فرود آمدن رحمت الهى مى‏گردد.
نماز، چراغ اهل آسمان، مايه سنگين شدن ترازوى عمل، و وسيله جلب خشنودى آفريدگار جهان است.
نماز، كليد دستيابى به همه خوبى‏هاست. با نماز، هر دو جهاد اصغر و اكبر، به پيروزى مى‏رسند، نگرانى‏ها از دلْ زدوده مى‏شوند ، و بدى‏ها به نيكى‏ها تبديل مى‏شود .
نماز، راه روشنى است كه انبياى الهى براى رسيدن به بهشت جاويد، به انسان نشان داده‏اند، و سرانجام نماز، نور چشم خاتم پيامبران و آخرين سفارش ايشان است. پيامبر صلى اللَّه عليه وآله در آخرين لحظات زندگى، مكرر مى‏فرمود: «نماز، نماز، نماز!» تا جان به جان آفرين تسليم كرد. ^۱

نقش نماز در تكامل انسان‏

ويژگى‏هايى كه براى نماز برشمرديم، به روشنى نشان مى‏دهند كه اين عبادت، بيش از هر عبادت ديگر، در تكامل انسان و سعادت دنيا و آخرت او، نقش دارد. براى توضيح اين مطلب، ابتدا اشاره‏اى داريم به نقش عبادت خدا در تكامل انسان، و سپس بيان اين مطلب كه چگونه نماز، بيش از هر عبادتى ديگر، در اين عرصه ، نقش آفرين است .