59
شناخت‌نامه نماز جلد اوّل

هر چند نقل ابن شهرآشوب، مستند و يا منسوب به معصوم نيست تا نياز به حلّ تعارض ابتدايىِ آن با روايتِ نقل شده از امام زين العابدين عليه السلام باشد، اما مى‏توان گفت: سخن ابن شهرآشوب، ناظر به اصل تشريع نمازهاى پنجگانه است كه به تصريح بعضى احاديث ، در پى تفويض حقّ قانون‏گذارى از سوى خداوند به پيامبر صلى اللَّه عليه وآله ، ايشان با مشورت جبرئيل، پنج وقت را در هر شبانه‏روز براى آنها تعيين كرد و به مسلمانان آموخت؛ ۱ ولى روايت امام زين العابدين عليه السلام ناظر به تعداد ركعات هر يك از نمازهاى پنجگانه است كه در آغاز تشريع الهى، همگى به صورت دوركعتى بوده و بعداً با تعيين پيامبر صلى اللَّه عليه وآله و تأييد الهى بر شمار ركعات برخى از آنها افزوده شده است. ۲ گفتنى است چرايى و چگونگى اين ركعت‏افزايى نيز در برخى احاديث ، بيان شده كه شايسته مراجعه است . ۳

1.ر. ك: ح ۲۱ و ۲۴.

2.ر. ك: ح ۲۳ و ۲۵.

3.ر. ك: الكافى: ج ۳ ص ۲۷۱ (باب فرض الصلاة).


شناخت‌نامه نماز جلد اوّل
58

مطابق شمارى از احاديث اين باب، ۱ نماز به گونه كامل به همراه وضو در جريان عروج پيامبر خدا، به ايشان تعليم داده شد كه اين معنا با سوره اسرا - كه در مكّه نازل شده و به موضوع سفر آسمانى پيامبر پرداخته - و مشخّصاً با آيه ۷۸ اين سوره (مربوط به تشريع اوقات نماز) ، قابل تأييد است.
البته با وجود تعدّد اقوال در باره زمان وقوع معراج، آنچه مسلّم است، اين است كه عروج پيامبر صلى اللَّه عليه وآله به آسمان ، در مكّه و پيش از هجرت به مدينه روى داده است . ۲ بنا بر اين، نماز در شكل كامل آن، بر اساس فرمان الهى، در همان مكّه بر پيامبر واجب شده و به احتمال فراوان بر مسلمانان نيز در همان اوان، واجب گرديده است، هر چند دليلى قطعى بر اين ، در اختيار نداريم .

تشريع نمازهاى پنجگانه‏

ابن شهرآشوب، تشريع اصل نماز را - كه دو ركعتى و فاقد وقت خاصّى بوده - در همان مكّه مى‏داند كه ابتدا تنها بر پيامبر صلى اللَّه عليه وآله واجب و براى امّت، سنّت بوده است. به نقل او، واجب شدن نماز در قالب نمازهاى پنجگانه، پس از معراج، در سال نهم بعثت، ۳ صورت گرفته است. از سوى ديگر، يك روايت كه با سندى معتبر به امام زين العابدين عليه السلام مى‏رسد، وجوب نماز بر مسلمانان به صورت كنونى را در مدينه و پس از نيرومند شدن اسلام دانسته است. ۴

1.ر . ك : ح ۱۴ و ۱۵ .

2.با وجود بيش از ده رأى در باره زمان وقوع معراج، اكثريت قريب به اتفاق مورّخان مسلمان، وقوع آن را در مكّه و پيش از هجرت مى‏دانند، هر چند در سال وقوع آن، هم‏داستان نيستند. پژوهشگر معاصر سيد جعفر مرتضى، اين آرا را به صورت مستند گزارش كرده؛ ولى خود، برخى قرائن تاريخى را شاهد بر وقوع آن در سال سوم بعثت مى‏داند (ر. ك: الصحيح من سيرة النبىّ الأعظم : ج ۳ ص ۸ - ۱۴).

3.ر. ك: ح ۱۴.

4.ر. ك: ح ۱۸.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه نماز جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری مرتضی خوش‌نصیب، ترجمۀ عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18485
صفحه از 440
پرینت  ارسال به