كن و از هواهاى نفسانيه كه حدّ و حصر ندارد، بكاه و از خداى متعال - جلّ و علا - استمداد كن كه بى‏مدد او كس به جايى نرسد.
و نماز، اين معراج عارفان و سفر عاشقان، راه وصول به اين مقصد است. و اگر توفيق يابى و يابيم به تحقّق يك ركعت آن و مشاهده انوار مكنون در آن و اسرار مرموز آن، ولو به قدر طاقت خويش، شمّه‏اى از مقصد و مقصود اولياى خدا را استشمام نموده‏ايم، و دورنمايى از صلاة معراج سيّد انبيا و عرفا - عليه و عليهم و على آله الصلاة والسلام - را مشاهده كرده‏ايم؛ كه خداوند منّان، ما و شما را به اين نعمت بزرگ، منّت نهد . ^۱
كسانى كه توفيق خواندن نماز - با توصيفى كه در كلام امام رحمة اللَّه عليه بدان اشاره شده - را يافته‏اند، مى‏دانند لذّتى كه اهل معرفت از نماز مى‏برند، قابل مقايسه با هيچ لذّتى نيست.

بالاتر از لذايذ مادّى‏

آية اللَّه بهجت در باره لذّت بردن اولياى الهى از نماز، نقل كرده‏اند كه:
استاد اخلاق ما در نجف (مرحوم آقاى قاضى) مى‏فرمود: «اگر لذّت نماز را بدانند، مى‏دانند كه در دنيا، لذّتى بالاتر از نماز نيست».
فرزند آية اللَّه بهجت ، پس از نقل اين مطلب از پدر بزرگوار خود براى اين جانب ، افزود كه : ايشان به دليل بسيارىِ نماز ، دچار ضعف مى‏شدند . به همين خاطر ، در صدد برآمديم از نمازهاى [مستحبّىِ‏] ايشان بكاهيم ؛ اما ايشان در مقابل مى‏فرمود :
اگر سلاطين عالَم مى‏دانستند كه انسان، در حال نماز، چه لذّت‏هايى مى‏بَرد، هيچ گاه دنبال لذايذ مادّى نمى‏رفتند.

تداوم ذكر، دست يابد و با تداوم ذكر، به شهود تام، نايل آيد. ايشان در پاسخ اين پرسش كه راه تداوم ذكر چيست، فرمود:
توجه به نماز! اگر نماز درست شد ، همه چيز درست مى‏شود. «وَاعلَم أنَّ كُلَّ شَي‏ءٍ مِن عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلاتِكَ» . ^۱ ميزان الحراره ، نماز است. ^۲
و نيز فرمود :
راه رسيدن به شهود، مراقبت از ياد خدا و از دست ندادنِ اختيارى توجّهاتى است كه احياناً براى انسان حاصل مى‏شود. غفلتِ غيراختيارى اهميتى ندارد. واضحات را از دست ندادن، موجب وصول به شهود تام است. ^۳
امام خمينى - رضوان اللَّه عليه - نيز نماز را راه پيروزى در جهاد اكبر مى‏داند و خطاب به فرزندش، مرحوم سيد احمد خمينى، مى‏نويسد :
فرزندم! از خودخواهى و خودبينى به در آى كه اين، ارث شيطان است كه به واسطه خودبينى و خودخواهى ، از امر خداى تعالى به خضوع براى ولىّ و صفىّ او - جلّ و علا - سر باز زد. و بدان كه تمام گرفتارى‏هاى بنى آدم، از اين ارث شيطانى است كه اصل اصول فتنه است. و شايد آيه شريفه (وَقَتِلُوهُمْ حَتَّى‏ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ) ، ^۴ در بعض مراحل آن، اشاره به جهاد اكبر و مقاتله با ريشه فتنه - كه شيطان بزرگ و جنود آن است كه در تمام اعماق قلوب انسان‏ها شاخه و ريشه دارد - باشد. و هر كس براى رفع فتنه از درون و برون خويش بايد مجاهده نمايد. و اين جهاد است كه اگر به پيروزى رسيد، همه چيز و همه كس اصلاح مى‏شود.
پسرم! سعى كن كه به اين پيروزى دست‏يابى، يا دست كم به بعض مراحل آن. همّت