113
شناخت‌نامه نماز جلد اوّل

دسته سوم و بخشى از روايات دسته چهارم، نخستين مورد سؤال را تنها در حوزه اعمال و كردار، معيّن نموده‏اند و به اصطلاح، قصر اضافى و حصر نسبى هستند. اين نظر به وسيله روايات دسته پنجم و نيز رواياتى كه در پى مى‏آيند و به اين نكته تصريح دارند، به سادگى قابل تصديق است، مانند روايت: «وَ هِىَ أوَّلُ ما يُنظَرُ فيهِ مِن عَمَلِ ابنِ آدَمَ» ۱ و حديث: «إنّ أوَّلَ ما يُحاسَبُ بِهِ العَبدُ يَومَ القِيامَةِ مِن عَمَلِهِ صَلاتُهُ» ۲ و يكى دو حديث ديگر كه در همين باب آورده شده‏اند.
گفتنى است شيخ صدوق در توصيف دين اماميه و در وصف نماز، چنين گفته است:
إنَّها ... أوّلُ ما يُسألُ عَنهُ العَبدُ بَعدَ المَعرِفَةِ. ۳نخستين چيزى كه پس از معرفت و باورها، از آن سؤال مى‏شود، نماز است .
اين تصريح، به گونه‏اى تأييد برداشت حاضر از روايات باب است.
به سخن ديگر، باورها و عقايد ، تقدّم رتبى دارند و ميان آنها مهم‏ترين و اساسى‏ترين باورها، يعنى توحيد و نبوّت و ولايت، نخستين سؤال هستند و ميان اعمال، مهم‏ترين آنها، نماز، زكات، روزه و حج هستند كه نماز از اهمّيت بيشترى نسبت به بقيّه برخودار است و از اين رو ، اوّلين مورد سؤال و بازخواست الهى است.

1.ر . ك : ح ۹۷ .

2.ر . ك : ح ۹۶ .

3.الأمالى ، صدوق : ص ۷۳۹.


شناخت‌نامه نماز جلد اوّل
112

صَلاتُهُ وَ صَومُهُ وَ زَكاتُهُ وَ حَجُّهُ. ۱هنگامى كه بنده در برابر خداوند عزّ وجلّ، مى‏ايستد، نخستين پرسشى كه از او مى‏شود، در باره نمازهاى واجب، زكات واجب، روزه واجب، حجّ واجب و ولايت ما اهل بيت است. اگر با اعتراف به ولايت و دوستى ما از اين دنيا برود، نماز و روزه و زكات و حجّش پذيرفته مى‏شود.
۵ . دسته پنجم، تنها به نماز اشاره كرده كه برخى روايات آن در همين باب آمده است و از تكرارشان خوددارى مى‏كنيم. ۲
چينش بالا، به روشنى نشان مى‏دهد كه نخستين سؤال در هر مجموعه، به تناسب همان مجموعه صورت مى‏گيرد. در دايره عقايد و باورها، سه اصل بنيادينِ توحيد، نبوّت و ولايت، نخستين مورد بازخواست و پرسش هستند و اگر عقايد كسى در توحيد و نبوّت درست باشد، عدل و معاد را نيز باور دارد و تصديق نبوّت پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه وآله و معجزه‏اش قرآن، به معناى تصديق آيات دلالت كننده بر عدالت خدا و وجود انكارناپذير معاد است.
محبّت اهل بيت نيز كه افزون بر اين حديث، در دسته دوم و چهارم نيز گوشزد شده است، در اين دسته يعنى باورها و گرايش‏هاى بنيادين جاى مى‏گيرد، هر چند ولايت، رابط ميان باورها و اعمال نيز هست و بدون راه‏نمايى اهل بيت و بهره‏گيرى از پرتو هدايت آنها نه مى‏توان به مفهوم حقيقى توحيد و نبوّت دست يافت و نه اعمال و عبادات و از جمله نماز را به صورت صحيح و مطلوب به جاى آورد. بدين سان ، روايات دسته دوم و چهارم، مؤيّد و همسو با روايات دسته اوّل مى‏شوند.

1.الأمالى ، صدوق: ص ۳۲۸ ح ۳۸۸.

2.گفتنى است روايتى ، نخستين مورد سؤال را آب گوارا مى‏داند كه اساسا از دايره عقايد و باور و اعمال بيرون است و توجيهى ويژه خود دارد. متن حديث چنين است: أوَّلُ ما يَسأَلُ اللَّهُ جَلَّ ذِكرُهُ العَبدَ أن يَقولَ لَهُ : ألم اُروِكَ مِن عَذبِ الفُراتِ (الكافى : ج ۶ ص ۳۸۰ ح ۳) .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه نماز جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری مرتضی خوش‌نصیب، ترجمۀ عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18791
صفحه از 440
پرینت  ارسال به