11
شناخت‌نامه نماز جلد اوّل

بنده‏اش، اساسى‏ترين دستاورد ذكر الهى است . ايشان مى‏فرمايد :
ذِكرُ اللَّهِ لاَِهلِ الصَّلاةِ أكبَرُ مِن ذِكرِهِم إيّاهُ. ألاتَرى‏ أنَّهُ يَقولُ: (فَاذْكُرُونِى أَذْكُرْكُمْ) ۱ . ۲ياد كردن خدا از نمازگزاران، بزرگ‏تر است از ياد كردن آنها از خدا. آيا نمى‏بينى كه او مى‏فرمايد: (مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم) ۳ .

نماز، كامل‏ترين جلوه ياد خدا

در شرايطى كه حكمت همه عبادات، ياد خداست، انگشت نهادن بر نماز به صورت خاص به عنوان عملى كه حكمت آن، ياد خداست، اشاره به اين است كه نماز، بيش از هر عبادت ديگرى ، خدارا را به انسان، يادآور مى‏شود ؛ يعنى نماز، كامل‏ترين جلوه ياد خدا (ذكر) است . از اين رو، خداوند متعال، خطاب به موسى عليه السلام مى‏فرمايد :
(إِنَّنِى أَنَا اللَّهُ لَآ إِلَهَ إِلَّآ أَنَا فَاعْبُدْنِى وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِى . ۴منم، من، خدايى كه جز من خدايى نيست. پس مرا عبادت كن و نماز را براى ياد كردن از من به پا دار) .

1.بقره : آيه ۱۵۲ .

2.ر . ك : ح ۲۲۳ .

3.بر پايه اين تفسير ، كلمه «اللَّه» در آيه «وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ» ، فاعل «ذكر» است. در اين صورت، معناى آيه چنين است : ياد كردن خدا [از ذاكر خويش‏]، بزرگ‏تر [از ياد شدن او]ست توسط ذاكر . البته اين آيه، تفسير ديگرى هم دارد كه طبق آن، كلمه «اللَّه» مفعول ذكر است؛ يعنى خدا را ياد كردن، [از ديگر كارها] بزرگ‏تر است . علامه طباطبايى در اين باره ذيل آيه مذكور مى‏فرمايد : «جمله ( وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ ) ، به منزله ترقّى در تبيين آثار و بركات ياد خدا در نماز است . گويا مى‏فرمايد : نماز بگزار تا تو را نه تنها از كارهاى زشت و ناپسند باز دارد ، بلكه در نتيجه ياد كردن از خدا در اين فريضه الهى ، بركات بزرگى نصيب تو خواهد شد كه بازدارندگى از كارهاى زشت ، نسبت به آن ، كوچك و جزئى است . بنا بر اين ، ذكر خدا در نماز ، بزرگ‏ترين خير و بركتى است كه ممكن است به يك انسان برسد» . گفتنى است، هر چند اين تفسير هم قابل قبول است، ليكن تفسير نخست، مناسب‏تر به نظر مى‏رسد .

4.طه : آيه ۱۴ .


شناخت‌نامه نماز جلد اوّل
10

ياد خدا، در گام اولِ سلوك، آيينه دل را از زنگارهاى اخلاق و اعمال زشت، پاك مى‏كند، و در گام دوم، با نورانى ساختن دل، زمينه انعكاس معارف شهودى در آن و دستيابى انسان به قلّه يقين را فراهم مى‏سازد، و در يك جمله، مى‏توان گفت كه : «ياد خدا، ياد كردن از خويش است، و فراموشى او، فراموش كردن خود»!. ۱

جامع‏ترين دستاورد ياد خدا

خداوند متعال ، وعده قطعى داده است كه هر كس او را ياد كند، او نيز متقابلاً وى را ياد نمايد . ۲ ياد كردن خدا از بنده خود، در حقيقت، جامع‏ترين دستاورد «ذكر» و مبدأ همه آثار مادّى و معنوى ، اين كيمياى ارزشمند سعادت است.
بى ترديد، همه آثار سازنده ذكر (ياد خدا) ، در اين تعبير كه : «خداوند ، يادكننده خود را ياد مى‏كند» خلاصه شده است؛ زيرا ياد كردن خداوند متعال از بنده خود، به معناى آگاهى داشتن از حال او نيست؛ چرا كه او همواره ، به همه چيز و همه كس، آگاه است؛ بلكه مقصود از ياد كردن ، ارزانى‏داشتِ نعمت و احسان و رضوان به اوست. البته مراتب چنين نعمت و رحمت متقابل الهى نسبت به يادكننده خود، متناسب با مراتب ذكر اوست. هر چه ذكر از سوى بنده، عميق‏تر و آثار عملى آن گسترده‏تر باشد، احسان مادّى و معنوى الهى ، ذاكر را بيشتر فرا خواهد گرفت. آرى! نظر به اين پاداش مضاعف براى ذاكران است كه خداوند متعال فرموده است :
(وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ . ۳و البته ياد خدا بزرگ‏تر است) .
سخن امام باقر عليه السلام در تفسير اين آيه نيز تأكيدى است بر اين كه ياد كردن خدا از

1.براى آشنايى بيشتر با موضوع «ياد خدا» و آثار و بركات آن از منظر آيات و روايات ، ر . ك : نهج الذكر با ترجمه فارسى ، محمّد محمّدى رى‏شهرى .

2.(فَاذْكُرُونِى أَذْكُرْكُمْ ؛ مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم) (بقره : آيه ۱۵۲) .

3.عنكبوت : آيه ۴۵ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه نماز جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری مرتضی خوش‌نصیب، ترجمۀ عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18435
صفحه از 440
پرینت  ارسال به