725
شناخت‌نامه نماز جلد دوّم

مفهوم‏شناسى «تضييع»

ابن فارِس، واژه‏شناس عرب ، مى‏گويد:
ض، ى، ع، أصل صحيح يدلّ على فوت الشى‏ء و ذهابه و هلاكه‏ . ۱ضيع، اصلى صحيح است كه بر فوت چيزى و از ميان رفتن و نابودى آن دلالت مى‏كند.
ديگر واژه‏شناس ، ابن منظور نيز آن را به معناى «هلاك» دانسته و در باره آيه ۵۹ از سوره مريم ، دو تفسير را نقل مى‏كند :
يكى خواندن نماز در خارج از وقت آن و ديگر، ترك كلّى و به جا نياوردن هميشگى آن، و تفسير دوم را با سياق آيه، متناسب‏تر مى‏داند ؛ زيرا مقصود آيه، كافران و تاركان نماز هستند و دليل آن ، استثناى توبه كنندگان و ايمان آورندگان در آيه بعد است . ۲
افزون بر اينان، ابن اثير، غريب‏نگار مشهور ، در باره «اضاعه» چنين نگاشته است :
إنّه نهى عن إضاعة المال ، يعنى إنفاقه فى غير طاعة اللَّه تعالى و الإسراف و التبذير . ۳او از تضييع مال، نهى كرد، يعنى : از اين كه در غير اطاعت خداى متعال هزينه شود و يا در مصرف آن، زياده‏روى و ولخرجى گردد ، نهى كرد .
روشن است كه هر يك از اين موارد اخير ، به اتلاف و بى‏ثمر كردن مال مى‏انجامد. نتيجه اين كه : اين واژه در لغت و نيز در كاربردهايش در متون دينى ، به معناى ترك و تلف كردن و هلاك نمودن و در يك كلام ، تباه كردن چيزى است، خواه با ترك كلّى باشد و يا با به جا آوردن نادرست و بدون لحاظ شرايط و ملزومات آن ، به گونه‏اى كه

1.معجم مقاييس اللغة : ج ۳ ص ۳۸۰ مادّه «ضيع» .

2.ر . ك : لسان العرب : ج ۸ ص ۲۳۱ مادّه «ضيع» .

3.النهاية : ج ۳ ص ۱۰۸ مادّه «ضيع» .


شناخت‌نامه نماز جلد دوّم
724

توضيحى در باره تضييع نماز ۱

قرآن كريم در آيه شريف : (فَخَلَفَ مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُواْ الصَّلَوةَ وَ اتَّبَعُواْ الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا؛ ۲ آن گاه پس از آنان ، جانشينانى به جايشان نشستند كه نماز را تباه ساختند و از هوس‏ها پيروى كردند . پس به زودى [سزاى‏] گم‏راهى [خود] را خواهند ديد)، تباه‏كنندگانِ نماز را به تندى ، نكوهيده و وعده عذاب به آنها داده است.
افزون بر اين، دو آيه شريف : (فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ * الَّذِينَ هُمْ عَن صَلاَتِهِمْ سَاهُونَ ؛ ۳ ويل براى نمازگزاران است ؛ آنان كه از نمازشان غافل اند) با توجّه به روايت ناظر به آن ۴ - كه «سهو» را به «تضييع» تفسير كرده - نيز تهديدى از سوى خداوند نسبت به ضايع كنندگان نماز و بيان عواقب سوء اين پديده ناپسند است.
همچنين احاديث متعدّد اين باب، همسو و همصدا با آيات پيش گفته ، تضييع (تباه كردن) نماز را كارى زشت دانسته و زيان‏هاى آن را بيان كرده‏اند. برخى از اين احاديث ، تضييع نماز را نقطه مقابل محافظت از نماز بر شمرده‏اند . ۵ از اين رو براى بررسى مفهوم و آثار آن، مى‏توان از مفهوم‏شناسى و شناخت آثار محافظت از نماز نيز مدد گرفت .

1.اين بيان توسط استاد ارجمند آقاى عبدالهادى مسعودى نگارش يافته است .

2.مريم : آيه ۵۹ .

3.ماعون : آيه ۴ - ۵ .

4.ر . ك : ح ۱۰۰۱ .

5.ر . ك : ح ۱۰۰۲ و ۱۰۰۳ و ۱۰۱۰.

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه نماز جلد دوّم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری مرتضی خوش‌نصیب، ترجمۀ عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18044
صفحه از 862
پرینت  ارسال به