كرد كه هر چند خواندن دو نماز در وقت خود بهتر است ، امّا با هم خواندن آنها نيز جايز است؛ اما چون اين روايات با مذاهب اهل سنّت مخالف بوده ، آنان تلاش كرده‏اند با تأويلاتى ، روايات نبوى را با فتاواى خود هماهنگ سازند. برخى از اين تأويلات ، عبارت اند از :
۱ . جمع بين دو نماز در حَضَر كه در احاديث آمده، به اين معناست كه پيامبر صلى اللَّه عليه وآله نماز ظهر را تا چهار ركعت به پايان وقت آن به تأخير انداخت، تا با خواندن نماز ظهر، وقت نماز عصر فرا رسد و پس از خواندن نماز ظهر، نماز عصر را به جا آورد. بر اين اساس، هر يك از نمازها را در وقت خود انجام داده و هم آنها را به صورت جمع ، ادا كرده است.
در نقد اين نظريّه بايد گفت : اين تأويل، به وضوح با ظاهر حديث ، مخالف است، علاوه بر اين كه عمل ابن عباس به هنگام ايراد خطبه و استدلالش به اين حديث براى توجيه عملش و تصديق ابو هريره ، در مردود بودن اين تأويل ، صراحت دارد.
۲ . روايات جمع بين دو نماز، مربوط به روزهاى بارانى اند.
نووى در مقام نقد اين نظريّه ، پس از آن كه آن را به گروهى از بزرگان متقدّم نسبت مى‏دهد، اين تأويل را با روايات ديگرى كه حاكى اند كه پيامبر صلى اللَّه عليه وآله، بدون اين كه ترسى يا بارانى وجود داشته باشد، دو نماز را با هم خوانده ، تضعيف كرده است. ^۱
۳ . جمع بين دو نماز ، به سبب بيمارى انجام شده است.
اين توجيه نيز قابل پذيرش نيست؛ زيرا در برخى از روايات، قيد «من غير خوف و لا علّة» و در برخى ديگر ، قيد «من غير مرض و لا علّة» وجود دارد كه نشان مى‏دهد عمل پيامبر صلى اللَّه عليه وآله در جمع كردن بين دو نماز، در شرايط بيمارى يا عذرهاى ديگر نبوده است. علاوه بر اين، با هم خواندن نماز مغرب و عشا توسط ابن عباس، بى آن كه بيمار

روزى ابن عباس بعد از نماز عصر ، خطبه‏اى براى ما ايراد كرد، تا اين كه خورشيد غروب كرد و ستاره‏ها پديدار شدند. مردم شروع كردند به گفتن «الصَّلاة، الصَّلاة!». راوى مى‏گويد : مردى از بنى تميم نزد ابن عباس آمد، در حالى كه بى‏وقفه مى‏گفت: «الصَّلاة، الصَّلاة!». ابن عباس گفت: ... آيا به من سنّت پيامبر صلى اللَّه عليه وآله را ياد مى‏دهى؟! پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله را ديدم كه نماز ظهر و عصر و همچنين نماز مغرب و عشا را با هم خواند.
عبد اللَّه بن شقيق مى‏گويد: اين واقعه ترديدى در قلب من ايجاد كرد . نزد ابو هريره آمدم و قضيّه را از او سؤال كردم و او گفته ابن عباس را تصديق كرد .
از ابن شقيق نيز، سخن زير در باره پى در پى خواندن دو نماز ، حكايت شده است :
قالَ رَجُلٌ لابن عَبّاسٍ: الصَّلاةَ فَسَكَتَ ، ثُمَّ قالَ: الصَّلاةَ فَسَكَتَ ، ثُمَّ قالَ: الصَّلاةَ فَسَكَتَ ، ثُمَّ قالَ : لا اُمَّ لَكَ ! أتُعَلِّمُنا بِالصَّلاةِ و كُنّا نَجمَعُ بينَ الصَّلاتينِ عَلى‏ عَهدِ رَسولِ اللَّهِ صلى اللَّه عليه وآله‏؟! ^۱مردى به ابن عباس گفت : الصَّلاة! ابن عباس سخنى نگفت. او دوباره گفت : الصَّلاة! باز هم ابن عباس سكوت كرد. او بار سوم گفت : الصَّلاة! ابن عباس سكوت كرد . سپس ابن عباس گفت : آيا به ما نماز خواندن را ياد مى‏دهى ، در حالى كه ما در زمان پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله دو نماز را با هم مى‏خوانديم‏؟!
چنان كه ملاحظه شد ، اين روايات صراحت دارند كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله، بدون اين كه ترس، باران و يا دليل ديگرى وجود داشته باشد، در مدينه بين دو نماز جمع مى‏نمود، تا بيان كند با هم خواندن دو نماز ، جايز و مشروع است و كسى نپندارد كه چون ايشان دو نماز را جدا از هم و هر يك را در وقت فضيلت خود به جا مى‏آورد، واجب است دو نماز از هم جدا خوانده شوند. به عبارت ديگر ، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله با اين عمل ، ثابت