641
شناخت‌نامه نماز جلد دوّم

بندِ ياد شده را به دستور و يا تأييد خليفه دوم ، مستند كرده‏اند. از جمله ، دارقُطْنى در كتاب سنن خود با دو سند، چنين نقل كرده است:
عن ابن عمر، عن عمر أنّه قال لموذّنه: إذا بلغت «حىّ على الفلاح» فى الفجر، فقل: الصلاة خير من النوم، الصلاة خير من النوم‏ . ۱ابن عمر نقل مى‏كند كه عمر به مؤذّن خود گفت: در اذان صبح، هر گاه به «حىَّ على الفلاح» رسيدى، بگو: «الصلاة خير من النوم، الصلاة خير من النوم».
در الموطّأ مالك نيز آمده است:
إنّ المؤذّن جاء إلى عمر بن الخطّاب يؤذنه لصلاة الصبح فوجده نائماً. فقال: الصلاة خير من النوم، فأمره عمر أن يجعلها فى نداء الصبح‏ . ۲مؤذّن، نزد عمر بن خطّاب آمد تا او را براى نماز صبح ، خبر كند. ديد كه خوابيده است. گفت: «الصلاة خير من النوم؛ نماز ، از خواب ، بهتر است». عمر به او دستور داد كه از آن پس، اين جمله را در اذان صبح بگويد.
در المصنَّف عبد الرزّاق آمده است:
ابن جريج قال: أخبرنى عمر بن حفص أنّ سعداً أوّل من قال: الصلاة خير من النوم فى خلافة عمر... . فقال: بدعة ثم تركه و إنّ بلالاً لم يؤذن لعمر. ۳ابن جُرَيج گفت: عمر بن حفص به من خبر داد كه سعد [مؤذّن‏] ، نخستين كسى بود كه گفت: «الصلاة خير من النوم» و اين، در خلافت عمر بود ... . [عمر] گفت: بدعت است؛ امّا بعدها آن را آزاد گذاشت. بلال براى عمر، اذان نگفت‏.
در جامع المسانيد نيز كه در بر گيرنده روايات ابو حنيفه است ، چنين آمده است:
عن إبراهيم، قال: سألته عن التثويب فقال: هو ممّا أحدثه الناس و هو حسن ممّا

1.سنن الدارقطنى: ج ۱ ص ۲۴۳.

2.الموطّأ، مالك: ج ۱ ص ۷۲ ح ۸.

3.المصنّف، عبد الرزّاق: ج ۱ ص ۴۷۴ ح ۱۸۲۹.


شناخت‌نامه نماز جلد دوّم
640

دعوت به ارزش‏هاى دينى با صداى بلند تكرار شود. با اين همه و با وجود اهتمام پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله، متأسفانه پس از رحلت ايشان ، اذان در معرض تغييراتى قرار گرفت و برخى بندهاى آن به اتكاى برداشت‏هاى فردى، كاسته يا افزوده شد.
گفتنى است بر پايه آموزه‏هايى كه از امامان اهل بيت عليهم السلام به ما رسيده ، در شبى كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله به معراج برده شد، همزمان با رسيدن به بيت المعمور و فرا رسيدن وقت نماز، جبرئيل ، اذان و اقامه گفت و فرشتگان و پيامبران ، به امامت پيامبر صلى اللَّه عليه وآله به نماز ايستادند. امام باقر عليه السلام نيز بندهاى اذان جبرئيل را به همان گونه و ترتيب ، به شيعيان خود آموخته است .
از آن پس، پيامبر خدا بلال را براى گفتن اذان ، با همان بندهاى مشخّص، مأمور ساخت و او نيز تا پايان حيات ايشان ، آن اذان را ندا مى‏داد . ۱

گفتن «الصلاة خير من النوم» در اذان صبح‏

آيا گفتن عبارت «الصلاة خيرٌ من النوم» كه از آن با عنوان «تثويب» ياد مى‏شود، در اذان نماز صبح در روزگار پيامبر صلى اللَّه عليه وآله سابقه داشته است؟
در پاسخ بايد گفت: هر چند شمارى از روايات اهل سنّت ، آن را آموزش پيامبر صلى اللَّه عليه وآله و برخى ديگر ، آن را اقدام بلال دانسته‏اند كه به تأييد پيامبر صلى اللَّه عليه وآله رسيده و از اجزاى اذان گرديده است، ليكن هيچ يك از روايات مورد اشاره، از سند صحيح و قابل اعتمادى برخوردار نيستند تا بتوانند اثبات كنند كه اين عبارت ، جزء اذان دوران پيامبر صلى اللَّه عليه وآله بوده است. ۲
در مقابل، شمارى از احاديث اهل بيت عليهم السلام ، گوياى آن اند كه اين جمله پس از پيامبر صلى اللَّه عليه وآله به اذان افزوده شده است. همسو با اين روايات، برخى روايات اهل سنّت نيز

1.ر. ك: تهذيب الأحكام : ج ۲ ص ۶۰ ح ۲۱۰.

2.ر. ك: دانش‏نامه قرآن و حديث: ج ۲ ص ۳۶۶ (پژوهشى در باره بندهاى اذان) .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه نماز جلد دوّم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری مرتضی خوش‌نصیب، ترجمۀ عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18067
صفحه از 862
پرینت  ارسال به