499
شناخت‌نامه نماز جلد دوّم

مطلق هستند و هر دو حالت را در بر مى‏گيرند .

نظريه برگزيده‏

بر اساس آنچه گذشت ، مى‏توان گفت نظر اتّفاقى عالمان شيعه در شروع كردن با تكبير - كه موافق نقل محدّثان مشهور اهل سنّت (مانند : بخارى ، مسلم نيشابورى و ابو داوود) است - بر نقل ديگر محدّثان اهل سنّت - كه قائل به عكس آن و اختتام به تكبير هستند - ترجيح دارد ؛ امّا در باره اختلاف ديگر (يعنى تقديم تحميد بر تسبيح) ، لزومى به انحصار در شكل و كيفيتِ مشهور نيست و هر دو شكل ، مشروع است ، هر چند با توجّه به كثرت احاديث و فتاواى فقيهان ، مى‏توان ترتيب مشهور را بهتر دانست .


شناخت‌نامه نماز جلد دوّم
498

صاحب جواهر مى‏افزايد :
اى بسا سخن امام صادق عليه السلام اشاره به اين دارد ، آن جا كه فرمود : «وَ تُبدَأُ بِالتَّكبيرِ ؛ با اللَّه أكبر شروع شود» و در باره بقيّه سكوت كرد . ۱
يعنى آنچه مهم است ، آغاز با تكبير است و چون امام عليه السلام از بيان ترتيب ميان حمد و تسبيح خوددارى ورزيده ، پس ترتيب آن دو ، مهم نيست و آنچه محمّد بن عذافر از فعل امام صادق عليه السلام گزارش داده كه امام عليه السلام تحميد را بر تسبيح مقدّم داشته است ، ۲ جز جواز و حدّ اكثر ، استحباب آن را اثبات نمى‏كند و دلالتى بر حتميّت آن و طرد كيفيّت ديگر ندارد .

نظريه سوم : تفصيل‏

گفتنى است نظريه ديگرى نيز در اين ميان مطرح است و آن ، تفصيل است ؛ يعنى اختصاص كيفيّت مشهور (تقديم تحميد بر تسبيح) به تعقيب نماز و اختصاص كيفيت غير مشهور (تقديم تسبيح بر تحميد) به هنگام خواب .
شيخ بهايى ، اين تفصيل را با استفاده از اجماع مركّب ، رد كرده است ؛ ۳ امّا فقيهان ديگر مانند محدّث بحرانى و صاحب جواهر ، اين رد را نپسنديده و مسئله را محلّ تمسّك به اين گونه دليل‏ها ندانسته‏اند . ۴
دليل بهتر در ردّ اين تفصيل ، مراجعه به احاديث است ؛ زيرا در ميان احاديث مشهور ، حديثى داريم كه همان كيفيت مشهور را براى گفتن اين ذكر قبل از خواب ، اثبات مى‏كند و در ميان احاديث غير مشهور نيز حديث مختص به تعقيب نماز داريم . به عبارت ديگر ، اين جمع‏بندى در احاديث ، قابل اجرا نيست و احاديث مشهور ،

1.جواهر الكلام : ج‏۱۰ ص ۴۰۴ .

2.ر . ك : الكافى : ج ۳ ص ۳۴۲ ح ۸ .

3.ر . ك : مفتاح الفلاح : ص ۲۱۸ .

4.ر . ك : الحدائق الناضرة : ج ۸ ص ۵۲۱ ، جواهر الكلام : ج ۱۰ ص ۴۰۳ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه نماز جلد دوّم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری مرتضی خوش‌نصیب، ترجمۀ عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18594
صفحه از 862
پرینت  ارسال به