497
شناخت‌نامه نماز جلد دوّم

مختلف را با هم متعارض بدانيم - كه خواهيم گفت چنين نيست - ، باز هم بنا به شهرت روايى و قوّت سندى ، ترجيح با قول مشهور خواهد بود . ۱

نظريه دوم : تقديم تسبيح بر تحميد

دليل قول «تقديم تسبيح بر تحميد» ، آن است كه برخى فقيهان متقدّم ، مانند شيخ صدوق و پدرش ، ابن جُنَيد و شيخ طوسى (در برخى از كتاب‏هايش) ، به هنگام بيان كيفيت تسبيحات فاطمه زهرا عليها السلام تسبيح را بر تحميد ، مقدّم كرده‏اند ۲ و چون اين فقيهان به روزگار ائمّه عليهم السلام نزديك بوده و خود ، محدّث نيز بوده‏اند ، مى‏توان قول آنان را ردّى بر قول مشهور دانست .
در پاسخ اين گفته ، مى‏توانيم تصريح شيخ صدوق و شيخ طوسى را بياوريم كه آنان ، هر دو شكل ترتيب مشهور و غير مشهور را جايز دانسته‏اند و مقصودشان از بيان ترتيب غير مشهور ، آن بوده است كه بگويند ترتيب مشهور ، لازم الرعايه و انحصارى نيست و هر دو كيفيت ، مشروع و مطابق با سنّت است .
برخى فقيهان متأخّر ، مانند صاحب جواهر نيز اين نظر را دارند و حتّى آن را به علّامه حلّى و فيض كاشانى نيز نسبت داده‏اند . ۳
دليل صاحب جواهر ، آن است كه در مسائل مستحب ، اختلاف در ميان احاديث ، به تعارض نمى‏انجامد تا نياز به ترجيح يا تخيير پيش آيد ؛ بلكه در اين گونه موارد ، تأكيد بر يك سو ، به منظور معرّفى فرد احسن و اَكمل است ، نه ردّ جواز و مشروعيت طرف ديگر .

1.شيخ يوسف بحرانى براى تقويت نظريه مشهور ، به دليل ديگرى نيز تمسّك كرده كه خالى از ضعف نيست (ر. ك : جواهر الكلام : ج ۱۰ ص ۴۰۲ ) .

2.فقه الرضا : ص ۱۱۵ ، الهداية : ص ۱۴۱ ، الاقتصاد : ص ۲۶۴ . نيز ، ر . ك : المختلف : ج ۲ ص ۱۸۲ ، المبسوط : ج ۱ ص ۱۱۷ .

3.جواهر الكلام : ج ۱۰ ص ۴۰۴ .


شناخت‌نامه نماز جلد دوّم
496

همين نتيجه را مى‏دهد . ۱
همچنين شيخ بهايى ، در مفتاح الفلاح ، آن را مشهور دانسته و گفته است :
آنچه در تعقيبات مشهور است و به آن عمل مى‏شود ، مقدّم داشتن «الحمد للَّه» بر «سبحان اللَّه» است‏ . ۲
محدّث بحرانى نيز در الحدائق الناضرة ، پس از ذكر همه احاديث و در پايان جمع‏بندى دلالى و سندى خود ، قول مشهور و برخوردار از قوّت روايى را «تقديم تحميد بر تسبيح» دانسته است . ۳ شيخ محمّدحسن نجفى نيز در كتاب گران‏سنگ جواهر الكلام ، چنين نوشته است :
آنچه در ميان اصحاب ، شهرت بسيار دارد و بلكه در وسائل الشيعة آمده است كه شيعه به آن عمل مى‏كرده‏اند ، اين است كه نخست ، سى و چهار «اللَّه أكبر» گويند ، سپس سى و سه «الحمد للَّه» و بعد ، سى و سه «سبحان اللَّه» . در فتاوا و احاديث ، در اين باره اختلافى نمى‏يابم ، بجز خبر علل الشرائع كه به زودى آن را ذكر خواهم كرد . ۴

دليل نظريه مشهور

استدلال قول مشهور ، ساده و روشن است . احاديث بسيارى بر مدّعاى آن دلالت دارند كه با يك شمارش ساده ، مى‏توان فزونىِ آنها را بر احاديث قول ديگر ، نشان داد . افزون بر اين ، اسناد احاديث دلالت كننده بر قول مشهور ، در مقايسه با احاديث ديگر ، از قوّت بيشترى برخوردارند و از اين رو ، حتّى اگر اين دو دسته احاديث

1.ر . ك : المقنعة : ص ۱۱۰ ، النهاية : ص ۸۵ ، المبسوط : ج ۱ ص ۱۱۷ ، المراسم العلويّة : ص ۷۳ ، المهذّب : ج ۱ ص ۹۶ ، السرائر : ج ۱ ص ۲۳۳ ، إصباح الشيعة بمصباح الشريعة : ص ۷۸ .

2.مفتاح الفلاح : ص ۲۱۳ .

3.ر . ك : الحدائق الناضرة : ج ۸ ص ۵۲۳ .

4.جواهر الكلام : ج ۱۰ ص ۳۹۹ . گفتنى است حديث علل الشرائع ، مطابق با احاديث اهل سنّت است و در اسناد آن نيز راويان اهل سنّت به چشم مى‏خورند .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه نماز جلد دوّم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری مرتضی خوش‌نصیب، ترجمۀ عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18597
صفحه از 862
پرینت  ارسال به