مطلب دلالت آشکار دارد. قرآن، دایره مطلب را تنگ‌تر کرده و این ویژگی را برای زبان عربی _ که قرآن با آن نازل شده و زبان قوم پیامبر اسلام بوده _ نیز ذکر کرده است و عبارت «عربی مبین» که چند بار در وصف زبان قرآن آمده، گویای آن است.
در کنار این عبارات، آیات فراوانی در قرآن دیده می‌شوند که ارتباط مستقیم با نحوه مواجهه انسان‌ها با قرآن جهت فهم مقاصد آن دارند، از جمله، آیات ناظر به هدف نزول قرآن،۱ آیات گویای لزوم تعقّل، تدبّر و تذکّر در قرآن _ که به قول محمّدحسین طباطبایی بیش از سیصد آیه ا‌ند _۲ و آیات ناظر به اعجاز قرآن که در آنها با مخالفان، تحدّی شده است.۳
در کنار اینها، در قرآن در آیه هفتم از سوره آل عمران، از دو وصف محکم و متشابه برای آیات قرآن یاد شده است. آیات محکم، اُمُّ الکتاب خوانده شده و آیات متشابه با وصف قابلیت برای سوء استفاده افراد دارای زیغ قلب آمده‌اند. آیات متشابه، این قابلیت را از آن جهت دارایند که تأویل دارند و این ویژگی تأویل است که زمینه سوء استفاده را فراهم می‌کند. به موجب این آیه، سه وصفِ محکم، متشابه و تأویل در ادبیّات اسلامی در مورد قرآن جنبه اصطلاحی پیدا کرده‌اند.۴
این آیه نیز می‌تواند از نحوه تفهیم مقاصد در قرآن پرده بردارد؛ چرا که به موجب آن، دست کم، بخشی از آیات قرآن تأویل دارند و این تأویل را همگان نمی‌توانند بفهمند؛ بلکه عدّه‌ای خاص که در خدا و یا خدا و راسخان در علم، انحصار پیدا می‌کنند، می‌فهمند.
زبان قرآن در متون روایی
در متون روایی نیز زبان قرآن، بازتاب گسترده‌ای دارد. این بازتاب به طور خاص در دو مورد _ که با هم ارتباط نیز دارند _ دیده می‌شود:
1.(هذا بَیانٌ لِلنَّاسِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِینَ) (آل عمران: آیۀ ۱۳۸)، (هذا بَلاغٌ لِلنَّاسِ وَ لِیُنْذَرُوا بِهِ) (ابراهیم: آیۀ ۵۲). ر . ک: المیزان: ج۱ ص۴ و ج۱۲ص۱۱۵.
2.(كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیکَ مُبارَکٌ لِیدَّبَّرُوا آیاتِهِ وَ لِیتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْباب) ص: آیۀ ۲۹، (وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ) (قمر : آیۀ ۱۷). ر . ک: المیزان: ج۵ ص۳۰۵.
3.اسرا: آیۀ ۸۸.
4.افزون بر این آیه، در دو آیۀ دیگر (هود: آیۀ ۱، زمر : آیۀ ۲۳) وصف محکم و متشابه برای همۀ آیات قرآن به کار رفته است.
