محتوایی اشاره نکرده است. گویا وی معتقد بوده که مسلمانان از نقد متنی غفلت کرده‌اند و این نوع نقد توسّط مستشرقان مطرح شده است.۱
۲. کم‌اعتنایی به نقد محتوایی
در جهان اسلام در حوزه شیعه و بویژه حوزه اهل سنّت، این دیدگاه، طرفدارانی جدّی دارد. از جمله مدافعان این دیدگاه می‌توان به ابن خلدون (م۸۰۸ق)، طاهر جزایری (۱۲۶۳ _ ۱۳۳۸ق)، محمّد عبده (م۱۳۲۲ق)، محمّد رشید رضا (م۱۳۵۴ق)، احمد امین(م۱۹۵۴ م)، محمود ابو ریّه (۱۹۷۹ م)، علّامه شوشتری (م۱۴۰۷ق)، جعفر سبحانی و ... اشاره نمود.۲ به موجب این دیدگاه، نقد محتوایی به سان و اندازه نقد اسنادی در مقام نظر و عمل با استقبال مواجه نشده است. قسمت‌هایی از عبارت این گروه که بیانگر دیدگاه یاد شده است، به قرار زیر است :
محدّثان به نقد خارجی توجّه و عنایت زیادی داشته‌اند و این میزان توجّه را به نقد داخلی نداشته‌اند.۳
در نقد حدیث از جهت راویان، عنایت زیاد، بلکه بالاترین توجّه شده است؛ و لیکن در جهت نقد داخلی یا نقد متن، توجّه زیادی نشده است. اگر به نقد متن یا نقد داخلی حدیث نیز توجّه زیادی می‌شد، معلوم و مکشوف می‌شد که احادیث فراوانی شایسته اند که در شمار موضوعات قرار گیرند.۴
در موارد بسیاری، مورّخان و مفسّران و ائمّه نقل به جهت اعتماد بر مجرّد نقل در حکایات و وقایع، به خطا و غلط افتاده‌اند و ضعیف و قوی را با هم آمیخته‌اند. آنان این اخبار را بر اصول و معیارهای نقد، عرضه نکرده یا
1.منهج نقد المتن عند علماء الحدیث النبوی: ص۱۳، دائرة المعارف الإسلامیّة: ج۷ص ۳۳۵ _ ۳۳۷.
2.مقدّمة ابن خلدون: ص۹، توجیه النظر: ص۲۵۷، تفسیر المنار: ج۳ص۱۴۱، فجر الإسلام: ص۲۱۷ _ ۲۱۸، ضحی الإسلام: ج۲ ص۱۳۰، ظهر الإسلام: ج۲ ص۴۸، أضواء علی السنّـة المحمّدیة: ص۲۵۸ _ ۲۵۹، ۲۸۵، ۲۸۹ _ ۲۹۰ و ۲۹۲، منهج نقد المتن عند علماء الحدیث النبوی: ص۱۱ _ ۱۲ و ۲۱ _ ۲۳، وضوء النبی: ج۱ ص۱۱ _ ۱۳.
3.ضحى الإسلام: ج۲ ص۱۳۰_ ۱۳۳، منهج نقد المتن عند علماء الحدیث النبوی: ص۱۲.
4.دفاع عن الحدیث النبوی: ص۱۲.
