حجّة،۱ کونه بلسان نفی الصدور تارة و لسان نفی الحجّیة اُخری.۲ تطبیق اخبارِ گویای نفی صدور بر اخبار مربوط به اصول دین۳ و تباین کلّی۴ و اخبار گویای عدم حجّیت به صورت تعارض اخبار و خبر غیر ثقه۵ و تقسیم اخبار آحاد به اخبار دارای قرینه و اخبار بدون قرینه در همین جهت انجام گرفته است.۶
دیدگاه‌ها در حجّیت و عدم حجّیت
دیدگاه اثبات حجّیت بر این اصل استوار است که حدیثِ مخالف قرآن می‌تواند از منابع معتبر دینی صادر شود. این رأی در برآیند نقد کتاب‌محور، دیدگاه غالب در دانش اصول در دو حوزه شیعه و اهل سنّت شناخته می‌شود. این دیدگاه را می‌توان به معتقدان امکان نَسخ قرآن با سنّت (خبر متواتر و واحد) و تخصیص قرآن با خبر واحد _ با این تفسیر که مخصّص، مخالف عام است _ و نیز مخالفان تخصیص قرآن با خبر واحد _ با این تفسیر که مخصّص عام، مخالف آن نیست؛ بلکه مبیّن است _ نسبت داد. از این رو، ابن قتیبه (م۲۹۴ق)، جصّاص (م۳۸۵ق)، سیّد مرتضی(م۴۳۶ق)، ابن حزم ظاهری(م۴۵۳ق)، محقّق حلّی (م۶۷۶ق)، شهید اوّل(م۷۸۶ق)۷ که به جواز نَسخ قرآن با سنّت و یا جواز تخصیص قرآن با خبر واحد فتوا داده‌اند، در شمار مدافعان این دیدگاه شناخته می‌شوند.
دیدگاه‌ها در صدور و عدم صدور
دیدگاه اثبات صدور و عدم صدور، بر آن است که حدیثِ مخالف قرآن نمی‌تواند از منابع معتبر دینی صادر شود. به موجب این دیدگاه، حدیث مخالف قرآن قول پیامبر صلی الله علیه و آله
1.کفایة الاُصول: ج۲ ص۳۹۵.
2.نهایة الأفکار : ج۲ ص۱۰۴، بحوث فی علم الاُصول: ج۸ ص۳۱۶ _ ۳۲۱.
3.فرائد الاُصول: ج۱ ص۲۵۱، فوائد الاُصول: ج۳ ص۱۶۳.
4.نهایة الأفکار : ج۱ ص۵۴۸، دروس فی علم الاُصول: ج۳ ص۲۵۳.
5.فرائد الاُصول: ج۱ ص۲۵۲.
6.التذکرة: ص۳۳، عدّة الاُصول: ج۱ ص۳۶۷.
7.تأویل مختلف الحدیث: ص۱۸۲، الفصول: ج۱ ص۱۴۴، الذریعة: ج۱ ص۴۶۰ _ ۴۶۹، الأحکام، ابن حزم: ج۱ ص۷۱ و ج۲ ص۱۸۹ و ج۴ ص۴۷۷، معارج الاُصول: ص۱۷۲.
