بیماری می‌انجامد. شکل ‌اوّل در باره پیامبر صلی الله علیه و آله مخالف قرآن است.^۱

۴. احادیث عرض

تردید در اعتبار احادیث عرض، گاه بر مخالفت آنها با قرآن استوار شده است.^۲ قائلان به اعتبار، ایراد یاد شده را نادرست دانسته و بر همسازی احادیث عرض با قرآن تأکید کرده‌اند.^۳

۵. احادیث قِدم کعبه، حجّ آدم، ارتفاع کعبه

احادیث در قدم کعبه، حجّ آدم، ارتفاع کعبه تا آسمان به هنگام طوفان نوح، انتساب حجر الأسود به سنگ‌های بهشت و... ، مخالف قرآن، توصیف و در نتیجه باطل و فاسد تلقّی شده‌اند.^۴ مستند این قول، آیه: (وَ إِذْ یرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیتِ وَ إِسْماعیلُ) ^۵ است. دیدگاه دیگر بر عدم مخالفت احادیث مذکور با قرآن استوار است.^۶

دیدگاه مجموعی

به جهت این اشکالات بر نقد مضمونی و فقدان ساز و کار دلالت نصّی، دیدگاه سومی مطرح شده که بر مضمون آیه استوار نیست. این دیدگاه بر آن است که دلالت مضمونی، ظنّی است و برای پالایش حدیث نیاز به دلالت قطعی است. این دلالت، تنها از طریق دلالت مجموعی و نظام‌مند آیات به دست می‌آید. این رویکرد در فهم مقاصد آیات ‌‌قرآن، پیشینه‌ای دراز دارد؛^۷ امّا به عنوان یک رویکرد عام نسبت به همه آیات قرآن به

۳. سحر النبی

مضمون «سحر رسول الله یهودی من یهود بنی زریق یقال له لبید بن الأعصم»، در متون روایی شیعه و اهل ‌سنّت آمده است.^۱ روایت «سحر النبی» در غالب منابع حدیثی، فقهی و تفسیری اهل ‌‌سنّت، صحیح تلقّی شده است؛ زیرا آن به نقل از صحیح بخاری و مسلم آمده است .^۲

در نقد این حدیث به مخالفت آن با قرآن استدلال شده است.^۳ این قول به معتزله نسبت داده شده^۴ و جصّاص از پیشینیان^۵ و سیّد قطب،^۶ محمّد عبده و احمد امین از پسینیان^۷ به آن تصریح کرده‌اند. قول معروف در حوزه شیعه نیز همین است،^۸ اگر چه نگارنده نتواست قولی در موافقت حدیث «سحر النبی» با قرآن پیدا کند، ولی به قرینه عبارت ابن ادریس که : «الرسول ما سحر عندنا بلا خلاف و عند بعض المخالفین أنّه سحر» و نیز اظهار شگفتی محمّد عبده از قول به موافقت «سحر النبی» با ‌‌قرآن، به نظر می‌رسد قول به مخالفت حدیث یاد شده، دیدگاه غالب بلکه نزدیک به ‌اتّفاق در دو حوزه شیعه و اهل ‌‌سنّت است.

تأثیر سحر در انسان و از جمله پیامبر صلی الله علیه و آله به دو شکل می‌تواند تصوّر شود: تأثیر در عقل که در ‌تخیّل امور غیر واقعی به مثابه واقع، ظاهر می‌شود و تأثیر در جسم که به