173
عرضۀ حدیث بر قرآن

امام جواد علیه السلام روایت منسوب به پیامبر صلی الله علیه و آله در مدح ابو بکر را که به موجب آن، جبرئیل برای پیامبر صلی الله علیه و آله پیام آورد که: «خدا به شما سلام می‌رساند و می‌خواهد شما از ابو بکر سؤال کنید: آیا او از خدا راضی است، در حالی که خدا از وی راضی است؟»، با استناد به حدیث عرضه، موافق با آیه: (وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ؛۱ و ما انسان را آفریدیم و می‌دانیم که نفس او چه وسوسه‌ای به او می‌کند و ما از شاه‌رگ [او] به او نزدیک‌تریم) ندانست و آن را رد کرد.۲

امام جواد علیه السلام همچنین روایت منسوب به پیامبر صلی الله علیه و آله در مدح عمر را که بر اساس آن اگر پیامبر صلی الله علیه و آله مبعوث نمی‌شد، عمر مبعوث می‌شد، مخالف آیه: (وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیّینَ مِیثاقَهُمْ وَ مِنْکَ وَ مِنْ نُوحٍ؛۳ و هنگامی را [یاد کن] که از پیامبران پیمان گرفتیم و از تو و از نوح) دانست و آن را رد کرد.۴

مدلول قرآن در متون پیرامونی حدیث

در متون پیرامونی حدیث مانند: اصول فقه، تفسیر، مصطلح الحدیث، نقد الحدیث و کلام، بر خلاف متون روایی، مدلول قرآن، مختلف آمده است: در برخی موارد به سان متون روایی، کلّی و در مواردی اعم از بیان قاعده و تطبیق آن با اوصاف و انواع، مانند: وصف به ظاهر، وصف به نص، وصف به نصّ قاطع، وصف به محکم، وصف به دلیل قاطع، وصف به دلالت مجموعی، وصف به صریح، وصف به روح عام و کلّی، وصف به عام، وصف به خاص، وصف به دلیل خطاب، وصف به فحوای خطاب، و وصف به اصول ثابت.۵

1.ق: آیۀ ۱۶.

2.الاحتجاج: ج۲ ص۲۴۵ _ ۲۴۶.

3.احزاب: آیۀ ۷.

4.الاحتجاج: ج۲ ص۲۴۸.

5.الفصول: ج۱ ص۱۵۷، المقنعة: ص۶۷۰، الانتصار : ص۲۸، ۱۱۱، ۵۰۲ و۵۷۷، تهذیب الأحکام: ج۷ ص۲۷۵، الاستبصار : ج۱ ص۱۹۰ و ج۳ ص۱۵۸، الکفایة فی علم الروایة: ص۳۲ _ ۳۳ و۴۷۴، اُصول السرخسی: ج۱ ص۳۶۴، اللمع: ص۲۳۵، المستصفی: ص۱۱۲، البدایة و النهایة : ج۱ ص۱۶۰ و ج۲ ص۱۴۵، تفسیر ابن كثیر : ج۱ ص۲۲۸ و ج۲ ص۸۰، معارج الاُصول: ص۱۴۸، نقد المنقول: ص۷۸، وسائل الشیعة: ج۱۸ ص۲۱، الوافیة: ص۱۳۶، فرائد الاُصول: ج۱ ص۱۳۹، ۱۵۱ _ ۱۵۲ و۱۵۷ و ج۴ ص۱۴۶و ۱۵۰، الحدائق الناضرة: ج۱ ص۳۱، ۳۳ _ ۳۴ و ۸۹، ص۹۱ و ج ۱۰ ص۳۷۰، اُصول الفقه، مظفّر : ج۲ ص۲۲۲، المیزان: ج۱ ص۴۱۲ و ج۹ ص۳۱۲ و ج۱۲ ص۱۱۵، أضواء علی السنّـة المحمّدیة: ص۱۴۰ و ۲۹۰.


عرضۀ حدیث بر قرآن
172

اسود بن یزید، روایتی را که به پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت داده شده و در آن آمده بود زنى که سه بار طلاق داده شود، حقّ مسکن و نفقه ندارد، مخالف با آیه: (لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُیوتِهِنَّ وَ لا یَخْرُجْنَ إِلّا أَنْ یَأْتینَ بِفاحِشَةٍ مُبیَّنَةٍ؛۱ آنان را از خانه‏هاشان بیرون مکنید، و بیرون نروند مگر آن که مرتکب کار زشت آشکارى شده باشند) دانست و آن را رد کرد.۲

عایشه خبر ابو هریره از پیامبر صلی الله علیه و آله را که: «زنازاده، بدترینِ سه گروه است»، مخالف آیه: (وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى؛۳ بارِ کسى بر دوش دیگرى نیست) دانست و آن را انکار کرد.۴

زنی از قریش، سخن عمر در نهی از زیاد شدن صداق زنان از مهر السنّه را مخالف آیه: (وَ آتَیتُمْ إِحْداهُنَّ قِنْطاراً فَلا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَیئاً أَ تَأْخُذُونَهُ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً؛۵ و [اگر] به یکی از آنان مال فراوانی داده باشید، چیزی از آن را پس مگیرید. آیا می‌خواهید آن [مال] را به بهتان و گناهِ آشکار بگیرید؟) دانست و عمر نیز کلام آن زن را مطابق روایت عرض حدیث بر قرآن دانست و پذیرفت.۶

امام باقر علیه السلام سخن پیامبر صلی الله علیه و آله را که به موجب آن از قیل و قال، فساد مال، فساد زمین و کثرت سؤال نهی شده بود، مطابق آیات زیر ذکر کرد: (لا خَیرَ فی کَثیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَینَ النَّاسِ؛۷ در بسیاری از رازگویی‌های ایشان خیری نیست، مگر کسی که [بدین وسیله] به صدقه یا کار پسندیده یا سازشی میان مردم فرمان دهد)، (وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَکُم الَّتی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیاماً؛۸ و اموال خود را که خداوند آن را وسیله قوام [زندگی] شما قرار داده، به سفیهان مدهید) و (لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْیاءَ إِنْ تُبْدَ لَکمْ تَسُؤْکُمْ۹؛ از چیزهایی مپرسید که اگر برای شما آشکار گردد، شما را اندوهناک می‌کند).۱۰

1.طلاق: آیۀ ۱.

2.صحیح مسلم: ج۴ ص۱۹۸.

3.انعام: آیۀ ۱۶۴.

4.المستدرک علی الصحیحین: ج۲۱ ص۲۱۵، الإجابة لإیراد ما استدركته عائشة علی الصحابة: ص۱۲۸ _ ۱۲۹.

5.نساء: آیۀ ۲۰.

6.رسالة فی المهر : ص۲۷ _ ۲۸.

7.نساء: آیۀ ‌۱۱۴.

8.نساء: آیۀ ۵.

9.مائده: آیۀ ۱۰۱.

10.الکافی: ج۱ ص۶۰.

  • نام منبع :
    عرضۀ حدیث بر قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی احمدی نورآبادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18826
صفحه از 312
پرینت  ارسال به