فصل اوّل: گستره مدلول «قرآن» و مدلول «معیار»

مدلول یا مفهوم «قرآن» در روایاتی که «پالایش قرآن‌محور احادیث» را مطرح کرده‌اند، کلّی و تابدار (چند وجهی) به نظر می‌رسد. در موضوع پالایش حدیث با قرآن، دو دسته روایات مشاهده می‌شود: روایات ناظر به اصل معیار _ که بالغ بر سی و پنج روایت اند و پیش از این در بخش دوم به تفصیل آمدند _ و روایات ناظر به مصداق که در آنها حدیثی بر آیه‌ای عرضه شده است. روایات ناظر به بیان اصل قاعده، لسان مطلق دارند؛ یعنی در آنها قرآن یا کتاب الله بدون هیچ وصف و قیدی، «معیار» ذکر شده است. در روایات ناظر به مصداق نیز آیه‌ای معیار قرار گرفته است، بدون آن که در باره نوع دلالت آن اشاره‌ای شده باشد. برای نمونه، به چند مورد از این روایات اشاره می‌شود.

عایشه روایت منسوب به پیامبر صلی الله علیه و آله را که به موجب آن، بازماندگان مرده از گریه کردن بر او به جهت معذّب شدن وی نهی شده‌اند، مخالف آیه: (وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى) ^۱ دانست و آن را رد کرد.^۲

نیز عایشه روایتی را که بر اساس آن، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پروردگار را دیده است، مخالف با آیه (لاتُدْرِکُهُ الاَبْصار...) ^۳ و (وَ ما کانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلّا ...) ^۴ ذکر کرد و گوینده آن را دروغگو دانست.^۵