167
عرضۀ حدیث بر قرآن

تیررس نگاه‌های اهل بحث و فحص را دارد. چه بسا فردی که در ظاهر، صادق و امین به نظر می‌رسد و شهادت او پذیرفته می‌شود، باطنی جز آن داشته باشد و تنها خداست که اسرار و امور نهفته در درون او را می‌داند.۱

وقوع خطا و نسیان در ثقه و عادل

رجال اسناد حدیث با وجود احراز شرایط صحّت حدیث در آنها، موجب پدید آمدن قطع و یقین به صدور آن حدیث از معصوم نیستند. دلیل این عدم تلازم، آن است که فرد، هر چند واجد کمال حفظ و وثاقت و راستگویی باشد، معصوم از خطا و نسیان نیست. به همین جهت، عالمان نقد حدیث بالاتّفاق متذکّر شده‌اند که صحّت سند، مستلزم صحّت متن حدیث نیست. به عبارت دیگر، در صحّت حدیث، صحّت اسناد، کفایت نمی‌کند.۲ به همین جهت، ائمّه حدیث، «حدیث صحیح الإسناد ضعیف المتن» و «حدیث ضعیف الإسناد صحیح المتن» را از جمله اقسام حدیث برشمرده‌اند۳ نووی(م۶۷۶ق) و زین الدین عراقی(م۸۰۶ق) متذکّر شده‌اند که اهل حدیث یا اکثر اهل تحقیق معتقدند که امکان خطا و نسیان در فرد ثقه منتفی نیست و او مصونیت ندارد.۴

1.أضواء علی السنّـة المحمّدیة: ص۹.

2.مقدّمة ابن صلاح: ص۱۶، أضواء علی السنّـة المحمّدیة: ص۲۹۰، نحو تفعیل قواعد نقد متن الحدیث: ص۱۶۵ _ ۱۶۶.

3.التبیین لأسماء المدلسین: ص۹ (مقدّمۀ محقّق).

4.التبیین لأسماء المدلسین: ص۹ (مقدّمۀ محقّق)، نحو تفعیل قواعد نقد متن الحدیث: ص۳۹ _ ۴۱.


عرضۀ حدیث بر قرآن
166

(أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ؛۱ خدا را اطاعت کنید و پیامبر را اطاعت کنید)، (ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا؛۲ آنچه را فرستاده[ی خدا] به شما داد، آن را بگیرید و از آنچه شما را باز داشت، باز ایستید)، (وَ أَنْزَلْنا إِلَیکَ الذِّکرَ لِتُبیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیهِمْ؛۳ و این قرآن را به سوی تو فرود آوردیم تا برای مردم، آنچه را به سوی ایشان نازل شده است، توضیح دهی) و پشتوانه حجّیت سنّت امامان علیهم السلام نیز گفتار پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در حدیث شریف ثقلین است. بنا بر این، حجّیت و ارزش رهاورد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام به برکت قرآن کریم است، مگر آن که نبوّت رسول اکرم صلی الله علیه و آله با معجزه دیگری جز قرآن ثابت شده باشد که در این فرض، حجّیت سنّت، متوقّف بر قرآن نخواهد بود. البتّه در عصر کنونی که معجزه‌ای جز قرآن وجود ندارد، نمی‌توان حجّیت سنّت رسول اکرم صلی الله علیه و آله را بدون قرآن ثابت کرد؛ امّا حجّیت قرآن کریم، ذاتی آن است و از مبدأ دیگری تأمین نشده است. در نتیجه حجّیت قرآن و حجّیت روایات، در یک سطح و همسنگ نیستند. حاصل، این که: قرآن، هم ارزش سندی روایات را تأمین می‌کند و هم ارزش دِلالی آنها را.۴

نابسندگی نقد اسنادی

نقد اسنادی حدیث و احراز شرایط صحّت با احراز عدالت و وثاقت راویان نمی‌تواند دلیل درستی متن حدیث در واقع باشد. به عبارت دیگر، نقد اسنادی، نشانگر بدون تردید صدور متن حدیث از معصوم نیست. جهت این عدم تلازم، آن است که راه ورود به درون انسان‌ها و شناخت یقینی باطن آنها مسدود است. به قول طه حسین، شناخت دقایق و جوانب زندگی آدمی، ‌بسیار سخت و دشوار، بلکه دشوارترین کار است؛ زیرا انسان افزون بر ظاهر، از باطن برخوردار است و در باطن او حقایق، رموز و اسراری وجود دارد، چنان که توانایی پنهان‌کاری و دور نگه داشتن ضعف‌های نفسانی و رفتاری از

1.نساء: آیۀ ۵۹.

2.حشر : آیۀ ۷.

3.نحل: آیۀ ‌۴۴.

4.تسنیم: ج۱ ص۵۸ و ۷۹ _ ۸۲، قرآن در قرآن: ص۳۸۷ _ ۳۹۱. نیز، ر . ک: المیزان: ج۳ ص۸۴ _ ۸۶، الفرقان: ج۱ ص۲۲۰ _ ۲۲۳.

  • نام منبع :
    عرضۀ حدیث بر قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی احمدی نورآبادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18868
صفحه از 312
پرینت  ارسال به