143
عرضۀ حدیث بر قرآن

تذکرة المحتاج إلى أحادیث المنهاج تألیف ابن لقّن(م۸۹۵ق)،۱ مفتاح الجنّة تألیف جلال الدین سیوطی(۸۴۹ _ ۹۱۱ق)۲ و کنز العمّال تألیف علاء الدین علی متّقی بن حسام الدین هندی(م۹۷۵ق)۳ شایان ذکرند.

در حوزه امامیّه نیز رسالة فی أحوال الأخبار قطب الدین سعید بن هبة الله راوندی (م۵۷۳ق) در فصل دهم تحت عنوان «فی عرض الأخبار علی الکتاب» هشت روایت از شیخ صدوق،۴ وسائل الشیعةی شیخ حرّ عاملی(م۱۱۰۶ق)،۵ بحار الأنوار علّامه جلسی(م۱۱۱۱ق)۶ و در حوزه زیدیّه، کتاب الاعتصام بحبل آل الرسول از امام قاسم بن محمّد بن علی، قابل ذکرند.۷

ارزیابی روایات عرض

اعتبار احادیث عرض (عرضه حدیث بر قرآن) در دو حوزه شیعه و اهل سنّت، دو وضعیت متفاوت را نشان می‌دهد. در حوزه شیعه، این احادیث، با دیده اعتبار نگریسته شده‌اند. این نگرش را می‌توان به اکثر نزدیک به اتّفاق عالمان آن نسبت داد.۸ عکس این وضعیت در حوزه اهل سنّت روی داده است. اکثر عالمان آن، احادیث عرضه را معتبر ندانسته‌اند. این نوع نگاه در میان پیشینیان، طرفدار بیشتری دارد.۹

1.تذکرة المحتاج إلی أحادیث المنهاج: ج۱ ص۲۷ _ ۳۱.

2.مفتاح الجنّـة: ج۱ ص۲۱ _ ۲۳.

3.کنز العمّال: ج۱ ص۱۹۵ _ ‌۱۹۷.

4.میراث حدیث شیعه: ج۵ ص۲۶۹ _ ۲۷۲ (پاورقی).

5.وسائل الشیعة: ج۱۸ ص۷۸ _ ۷۹ و ۸۶، ج۱۳ ص۲۳۰ و ج۱۸ ص۸۱.

6.بحار الأنوار : ج۲ ص۲۴۲ ح۳۹ و ص۱۶۵ح۲۵ و ص۲۳۵ ح۲۱ و ص۲۵۶ ح۷ و ج۵۲ ص۱۲۲ح۵ و ج۴۶ص۳۰۳ ح۵۰ و ج۲ ص۲۴۳ح۴۳ و ص۲۴۲ح۳۸ و ص۲۴۳ح۵۰ و ح۳۷ و ۵۲ و ج۲ص۲۳۳ ح۹۵ و ج۱۰ص۳۴۵ ح۵ و ج۵ص۶۸ ح۱ و ج۲ص۲۲۵ ح۳ و ج۵ ص۲۰ ح۳۰ و ج۲ص۲۴۴ ح۵۱.

7.الاعتصام: ج۱ ص۲۱ _ ۲۴.

8.میراث حدیث شیعه: ج۵ ص۲۷۵.

9.الرسالة: ص۲۲۴، الأحکام، ابن حزم: ج۱ ص۲۰۰، الجامع لأحکام القرآن: ج۱ ص۳۹.


عرضۀ حدیث بر قرآن
142

خالف کتاب الله و سنّة محمّد صلی الله علیه و آله، فأیّ حدیث ذکر مخالف لکتاب الله، لا تمسکوا علىّ بشیء یخالف القرآن،۱ فلم تجدوه فی کتاب الله... .۲

۶. تعابیر در برآیند و غایت ارزیابی حدیث با قرآن، گوناگون اند. عبارات زیر در متون روایات دیده می‌شوند: خذوا به _ لا تأخذوا به، خذوا به _ دعوه، خذوه _ فاطرحوه، خذوه _ فردّوه، لاتمسکوا _ فاتّبعوا، هو من حدیثی _ لیس من حدیثی، أنا قلته _ لم أقله، هو عنّى _ لیس عنّى، هو منّی و أنا قلته و إن قالوا لم یقله _ لیس منّی و لم أقله و إن قالوا قاله، هو زخرف، هو باطل، هو حقّ، لایصدق علینا، لا تقبلوا علینا، فاضربوه به عرض الحائط، فامضه، فاعلموا أنّی قد کذبت علیه که عبارت «قلته» و مشابه آن در جانب اثبات و «لم أقله» و مشابه آن در جانب نفی، و پس از آن، عبارت «خذوه» و مشابه آن، همانند «لا تأخذه» و مشابه آن، بیش از سایر موارد به کار رفته است.

۷. نکته پایانی، این است که در برخی از این متون، به بیان علّت و دلیل ارزیابی حدیث، اشاره شده است. بر این اساس، جعل‌پذیری حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله _ که از آن با «اخبار کذب» یاد شده _ به عنوان علّت، و قطعیت قرآن و غیر قطعی بودن احادیث در صدور یا تأخّر رتبه حدیث، به عنوان دلیل، یاد شده یا قابل برداشت است.

إنّ الحدیث سیفشو عنّى، من کذب علیّ متعمّداً، یرویه من یثق به و فیهم من لا یثق به، سیکذب علىّ کما کذب على من کان قبلى من الأنبیاء، إنّ على کلّ حقّ حقیقة و على کلّ صواب نوراً، فإنّ المغیرة بن سعید _ لعنه‌الله _ دسّ فی کتب أصحاب أبی أحادیث لم یحدّث بها أبی، فأنکر أبو الحسن الرضا علیه السلام أحادیث کثیرة أن یکون من أحادیث أبی عبد الله و قال: إنّ أبا الخطّاب کذب على أبی عبد الله علیه السلام... و کذلک أصحاب أبی الخطّاب یدسّون هذه الأحادیث إلى یومنا هذا فی کتب أصحاب أبی عبد الله علیه السلام، فإذا شهد القرآن بتصدیق خبر و تحقیقه و أنکر الخبر طائفة من الاُمّة لزمهم الإقرار به ضرورة حین اجتمعت فی الأصل على تصدیق الکتاب، قال سیأتیکم عنّی أحادیث مختلفة، و إنّی لا أدری لعلّکم أن تقولوا عنّی بعدی ما لم أقل، إنّه سیأتی ناس یحدّثون عنّی حدیثا.

در برخی مصادر حدیثی، احادیث عرضه یک جا ذکر شده‌اند. در حوزه اهل سنّت، کتاب المدخل تألیف ابو بکر احمد بن حسین بن علی معروف به بیهقی(۳۸۴ _ ۴۵۸ق)،

1.الکافی: ج۱ ص۷۰، رسالة فی المهر : ص۲۷ _ ۲۸.

2.سنن الدارمی: ج۱ ص۱۴۶.

  • نام منبع :
    عرضۀ حدیث بر قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی احمدی نورآبادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20041
صفحه از 312
پرینت  ارسال به