141
عرضۀ حدیث بر قرآن

ظاهر یا محتمل است: «سیأتیکم عنّی أحادیث مختلفة».۱ گویا مراد از «احادیث مختلف» در این روایت، احادیث متعارض نیست؛ بلکه احادیث گوناگون در عرصه‌های متفاوت است. قرینه این احتمال، آن است که «مختلفة» با عبارت جمع است و معمولاً در مورد احادیث متعارض، عبارت تثنیه به کار رفته است. در متون شیعه، چهار روایت در تعارض اخبار دیده می‌شود.۲

۴. بسامد معیار بودن قرآن در این متون، چنین است که در بیشتر آنها، قرآن، معیار ارزیابی اخبار ذکر شده است. در حدود پنج مورد، قرآن با سنّت و در یک مورد، قرآن با نیکو شمردن مردم آمده است.۳

۵. تعابیر معیار از گونه ارتباط حدیث با قرآن، در این متون گوناگون اند: «یوافق»، «یصدّق»، «یضارع»، «شاهد» و «وجدتم» در جانب ایجاب و «لا یوافق»، «لا یصدّق»، «لا یوجد»، «لا یضارع» و «یخالف» در جانب نفی. عبارت «یوافق و یخالف» و پس از آن، «یوافق و لم یوافق»، بیش از سایر عبارات به کار رفته است: ما أتاکم عنّا من حدیث لا یصدقه کتاب الله، ما لم یوافق من الحدیث القرآن،۴ فوجدتموه له شاهد من کتاب الله أو من قول رسول الله،۵ فإن وجدتموه للقرآن موافقاً و إن لم تجدوه موافقاً، فمن حدّثکم حدیثاً یضارع القرآن و ... لا یضارع القرآن،۶ فما أتاکم عنّى یوافق القرآن و ما أتاکم عنّى یخالف القرآن، ما وافق کتاب الله... و ما خالف کتاب الله، الحدیث عنّی على ثلاث... تعرفونه بکتاب الله... لا تجدون فی القرآن ما تنکرونه به و لا تعرفون موضعه فیه... تقشعرّ منه جلودکم و تشمئزّ منه قلوبکم و تجدون فی القرآن خلافه،۷ من

1.سنن الدارقطنی: ج۴ ص۱۳۳، مفتاح الجنّـة: ج۱ ص۲۲.

2.تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۹، الاستبصار : ج۱ ص۱۹۰، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج۱ ص۲۳ _ ۲۴.

3.سنن الدارقطنی: ج۴ ص۱۳۳، مفتاح الجنّـة: ج۱ ص۲۲، اختیار معرفة الرجال: ج۲ ص۴۸۹ _ ۴۹۰، المحاسن: ج۱ ص۲۲۰، تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۹، الکافی: ج۱ ص۶۹.

4.الإیضاح: ص۳۱۲، المحاسن: ج۱ ص۲۲۰.

5.المحاسن: ج۱ ص۲۶۹.

6.جامع البیان: ج۲۵ ص۱۴۵، الأمالی، طوسی: ج۱ ص۲۳۱ _ ۲۳۲، مفتاح الجنّـة: ج۱ ص۲۱.

7.الرسالة: ص۲۲۴، الاُمّ: ج۷ ص۳۵۸، الاستبصار : ج۳ ص۱۵۸، مفتاح الجنّـة: ج۲ ص۲۲.


عرضۀ حدیث بر قرآن
140

است. از سی و سه روایت در منابع شیعه نیز نُه مورد از پیامبر صلی الله علیه و آله،۱ پنج حدیث از امام علی علیه السلام،۲ دو روایت از امام باقر علیه السلام،۳ دوازده روایت از امام صادق علیه السلام،۴ سه حدیث از امام رضا علیه السلام،۵ دو حدیث از امام هادی علیه السلام۶ و دو روایت با عنوان «عن الأئمّة و عنهم»۷ و شش مورد در منابع زیدیّه از پیامبر صلی الله علیه و آله است.

۲. بسامد این احادیث به اعتبار طرق، چنین است:

در متون حدیثی امامیّه، ۲۲ طریق: ایّوب بن حر، کلیب اسدی، هشام بن حکم، هشام بن سالم، ایّوب بن راشد، ابن ابی یعفور، ابو جارود، سَکونی، محمّد بن مسلم، سدیر، حسن بن جهم، یونس، ابن ابی عمیر(با واسطه)، احمد بن حسن میثمی، صفوان بن یحیی، جابر، ابن سلمه جمّال، جمیل بن درّاج.

در متون اهل سنّت، ۱۳ طریق: زید بن علی، عبد الله بن جعفر هاشمی، ثوبان، عبد الله بن عمر، مالک بن عبد الله غافقی، ابو هریره، علی بن ابی طالب، عمر بن خطّاب، عبد الله بن عمر، ابو ملکه، خالد بن ابی کریمه، ابن وهب.

و در متون زیدیّه، پنج طریق.

۳. بسامد این متون، به لحاظ اطلاق و گستره عمل. از مجموع روایات، نزدیک به هشت متن، مربوط به تعارض اخبار و سایر متون، مطلق اند. این اختلاف در متون امامیّه دیده می‌شود. در متون اهل سنّت، یک روایت با دو اسناد در مورد تعارض اخبار،

1.الإیضاح: ص۳۱۲ (سه حدیث)، المحاسن: ج۱ ص۲۲۱ (دو حدیث)، قرب الإسناد: ص۹۲، الکافی: ج۱ ص۶۹، الإفصاح: ص۶۰، میراث حدیث شیعه: ج۵ ص۲۵۶.

2.تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۸، الأمالی، صدوق: ص۳۶۷ ح۱۶، تحف العقول: ص۱۳۴، العمدة: ص۸۴.

3.المحاسن: ج۱ ص۲۲۵، تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۹.

4.المحاسن: ج۱ ص۲۲۰ _ ۲۲۱ (چهار روایت)، تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۹ (دو روایت)، الکافی: ج۱ ص۶۷ و ۶۹ (دو روایت)، اختیار معرفة الرجال: ج۲ ص۴۸۹ _ ۴۹۰، جوابات أهل الموصل: ص۴۷، بحار الأنوار : ج۲ ص۲۳۵، مستدرک الوسائل: ج۱۷ ص۳۰۶.

5.اختیار معرفة الرجال: ج۲ ص۴۸۹ _ ۴۹۰، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج۲ ص۲۰، التوحید، صدوق: ص۱۱۱ _ ۱۱۲.

6.تحف العقول: ص۴۵۸، الاحتجاج: ج۲ ص۴۵.

7.تهذیب الأحکام: ج۷ ص۲۷۵، الاستبصار : ج۱ ص۱۹۰.

  • نام منبع :
    عرضۀ حدیث بر قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی احمدی نورآبادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20025
صفحه از 312
پرینت  ارسال به