111
عرضۀ حدیث بر قرآن

احتمال تحریف، اعجاز قرآن را مخدوش می‌کند. معروف است که قرآن، معجزه اصلی پیامبر اسلام است و یکی از وجوه اعجاز که اهل کلام برای قرآن ذکر کرده‌اند، هماهنگی و عدم تناقض آیات قرآن است که از آیه: (أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلافاً کَثیراً) ۱ برداشت شده است. با احتمال تحریف، هماهنگی و عدم تناقض قرآن نمی‌تواند اثبات شود؛ زیرا تحقّق هماهنگی با وجود همه آیات و سوره‌ها حاصل می‌شود.

پیداست تحریف‌ناپذیری قرآن با نفی وقوع تحریف در آن، یکی نیست. با قول به تحریف‌ناپذیری، شواهد و قرائن وقوع تحریف، از درجه اعتبار، ساقط و در فرض درستی سند باید توجیه و تأویل شوند، چنان که با قول به امکان تحریف، بستر برای پذیرش وقوع آن، فراهم می‌شود. مصونیت قرآن از تحریف، از زاویه امکان و وقوع، بدون مرزبندی روشن، از دیرباز، مورد گفت و گو بوده است.۲

دلایل تحریف‌ناپذیری قرآن

بر تحریف‌ناپذیری قرآن، به قرآن، روایات و عقل، کم و بیش استدلال شده است.

آیاتی که به آنها بر تحریف‌ناپذیری قرآن استدلال شده، بین یک، دو و چهار آیه در نوسان اند. معروف‌ترین آیه که گویا همگان آن را به معنای مطلوب، دیده یا حدس زده‌اند، آیه ۹ از سوره حجر است که «آیه حفظ» نامیده شده است. پس از آن، آیه۴۲ از سوره فصّلت با عنوان «آیه نفی باطل» قرار دارد. گاه نیز به دو آیه ۳۲ سوره توبه با عنوان «آیه اطفای نور الهی» و آیات ۲۶ _ ۲۸ از سوره جن با عنوان «آیه رصد الهی» استدلال شده است.

آیه حفظ: (إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ؛ ما قرآن را فرو فرستادیم و آن را حفظ خواهیم نمود). به قول آشنایان به ادبیّات عرب، در این آیه ویژگی‌های لفظی و نحوی‌ای

1.نساء: آیۀ ۸۲.

2.الاعتقادات: ص۸۴، المسائل السرویّـة: ص۸۲، التبیان: ج۱ص۳، مجمع البیان: ج۱ص۸۳، الکشّاف: ج۳ ص۱۰۳ _ ۱۰۴، التفسیر الکبیر : ج۱۹ ص۱۶۰ _ ۱۶۱، الجامع لأحکام القرآن: ج۱ص۸۰، الصافی: ج۱ص۵۲، المیزان: ج۱۲ص۱۰۴، الفرقان: ج۱ص۲۶ و ۴۲، البیان: ص۲۱۵ _ ۲۱۶.


عرضۀ حدیث بر قرآن
110

تحریف از ریشه «حرف» به معنای گوشه، کنار و طرف،۱ عبارت است از کژ کردن، تبدیل و تغییر کلام از وضع و طرز و حالت اصلی آن. بحث تحریف و تبدیل اصطلاحی، بر مرحله پس از ابلاغ وحی، ناظر است. در دانش تفسیر، علوم قرآنی و گاه کلام، صورت مسئله «تحریف قرآن» در اقسام و گونه‌های زیر آمده است: ۱. تحریف لفظی و تحریف معنوی، ۲. تحریف لفظی به فزونی، کاستی و در ترتیب و چینش، ۳. تقسیم هر یک از اقسام سه‌گانه به تحریف حروف و حرکات، تحریف کلمات و تحریف آیات و سور.

البتّه در مورد حدیث در این درباره واژه «وضع» و «جعل»، بیشتر، اصطلاح شده است.

الف. تحریف‌ناپذیری قرآن

تحریف‌ناپذیری قرآن، مسئله‌ای بنیادین است. اهمیّت این مسئله در دو موضوع رخ می‌نماید: ۱. اعتبار و حجّیت قرآن ۲. اعجاز قرآن. رهیافت احتمال تحریف که به تغییر مراد خدا می‌انجامد، می‌تواند اعتبار و حجّیت قرآن را زیر سؤال ببرد. در نتیجه قرآن نه می‌تواند دلیل مطمئن برای آموزه‌های دینی بویژه احکام عملی باشد و نه دلیل ارزیابی و پالایش حدیث، آن گونه که در احادیث آمده است. یکی از قرائن و شاید مهم‌ترین قرینه برخی از اخباریان بر قول به عدم حجّیت ظاهر قرآن، احتمال رهیافت تحریف است.۲ با تعیین محدوده تحریف به آیات معارف _ چنان که برخی از اصولیان متذکّر شده‌اند _ این مشکل رفع نمی‌شود؛ زیرا به قولی، آیات قرآن به سان حلقه‌های به هم پیوسته یک زنجیر یا اجزای یک ساختمان‌ اند. از این رو، با احتمال تحریف در هر یک از آیات معارف، اخلاق و فقه، دلالت دیگر آیات را لرزان و نامطمئن می‌کند؛ چرا که این احتمال وجود دارد که در میان دیگر آیات، قرینه‌ای ناظر به تخصیص یا تقیید در آیات فقهی باشد که با احتمال تحریف در آن، اعتبار ظهور آیات فقهی مخدوش می‌شود. از دیگر سو، مرزبندی آیات فقهی و غیر فقهی، چندان آسان نیست.۳

1.الصحاح: ج۳ ص۱۳۴۲، لسان العرب: ج۹ ص۴۳، تاج العروس: ج۶ ص۶۸، مفردات فی غریب القرآن: ص۱۱۴.

2.فرائد الاُصول: ج۱ ص۶۶، کفایة الاُصول: ج۲ ص۶۳، مصادر الاستنباط: ص۷۳ _ ۱۰۲.

3.نزاهت قرآن از تحریف: ص۲۵.

  • نام منبع :
    عرضۀ حدیث بر قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی احمدی نورآبادی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 18836
صفحه از 312
پرینت  ارسال به