419
کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام

رسول است و رجوع به آنان، رجوع به رسول است. چه بسا حذف «اولی الأمر» در جمله دوم آیه، برای آگاهی دادن نسبت به جانشینِ پیامبر بودن اولو الأمر باشد و این که آنان، ادامه دهنده خط رسالت هستند.

از امام باقر علیه السلام روایت شده که در باره آیه «اولو الأمر» فرمود:

۰.هِیَ فی عَلِیٍّ وَ فِی الأَئِمَّةِ علیهم السلام، جَعَلَهُمُ اللّهُ مَواضِعَ الأَنبِیاءِ، غَیرَ أنَّهُم لا یُحِلُّونَ شَیئاً وَ لا یُحَرِّمُونَهُ.۱

۰.این آیه در باره علی علیه السلام و امامان علیهم السلام است که خداوند، آنان را جانشین انبیا نموده است، با این تفاوت که آنان، چیزی را حلال یا حرام نمی‌کنند.

نیز از ایشان روایت شده که فرمود:

۰.ثُمَّ قالَ لِلنّاسِ: (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا) فَجَمَعَ المُؤمِنینَ إلىٰ یَومِ القِیامَةِ، (أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ) إیّانا عَنىٰ خاصَّةً؛ فَإنْ خِفْتُم تَنازُعاً فِی الأَمرِ فَارْجِعُوا إلَى اللّهِ وَ إلَى الرَّسولِ وَ اُولی الأَمرِ مِنکُم، هٰکَذا نَزَلَت.۲

۰.خداوند به مردم فرمود: (ای کسانی که ایمان آوردید!) خطاب به تمام مؤمنان تا روز قیامت است. (از خدا اطاعت کنید و از رسول و اولیای امر خود [نیز] فرمان برید). خداوند [از اولو الامر]، تنها ما را اراده کرده است. پس اگر از نزاعی در امور ترسیدید، به خدا و رسول و اولو الأمرتان، رجوع کنید که این معنا مراد الهی است.

همچنین از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود:

۰.نَزَلت: «فَإِنْ تَنازَعتُم فی شَی‏ءٍ فَارْجِعُوهُ إلَى اللّهِ و إلَى الرَّسولِ و إلىٰ أولِی الأَمرِ مِنکُم».۳

۰.[این آیه] با این معنا نازل شده: [ای اهل ایمان!] اگر در امری با همدیگر اختلاف کردید، آن را به خدا و رسول و اولو الأمر خودتان ارجاع دهید.

1.. تفسیر العیّاشی: ج۱ ص۲۵۲.

2.. همان: ص۲۴۷. همچنین ر. ک: همان: ص۲۵۴، الکافی: ج۸ ص۱۸۴.

3.. تفسیر القمّی: ج۱ ص۱۴۱.


کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
418

عصمت اولو الأمر لازم نیست تا استدال شود که مصداق آن، تنها امامان شیعه هستند.

پاسخ: چون اطاعت از رسول و اولو الأمر در سیاق یک «أطیعوا» آمده است، همان لزوم اطاعت مطلقی که برای پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ثابت می‌شود، برای اولو الأمر نیز اثبات می‌شود؛ چرا که اطاعت از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بی‌هیچ تردیدی، مطلق است. بنا بر این، همان گونه که تقیید اطاعت از رسول معنا ندارد، تقیید اطاعت از اولو الأمر نیز بی‌معنا خواهد بود.۱

۲‌. اگر اطاعت از اولو الأمر هم واجب است، چرا در دنباله آیه، مردم را در منازعات و اختلافات، به اولو الأمر ارجاع نداده و مرجع حلّ دعوا را خدا و رسول، معرّفى کرده است؟۲ در آیه چنین مى‏فرماید:

(فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِى شَىْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللهَ وَٱلرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ.

هرگاه در چیزى نزاع کردید، آن را به خدا و رسول، باز گردانید [و از آنان، داورى بخواهید]، اگر به خدا ایمان دارید).

پاسخ: ظاهر حرف «فاء» در (فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِى شَىْ‏ءٍ...) بیانگر مبتنی بودن (فَإِن تَنَازَعْتُمْ...) بر لزوم اطاعت از خدا و رسول و اولو الأمر است.۳ بنا بر این، مقتضای سیاق آیه، ارجاع مخاصمات به خدا (قرآن)، پیامبر و اولو الأمر (معصومان) است؛ ولی چون صدر آیه، اطاعت از اولو الأمر را قرین اطاعت از رسول نموده است (یعنی همان گونه که باید به فرمان‌ها و داوری‌های پیامبر خدا تن داد، باید به فرمان‌ها و داوری‌های اولو الأمر نیز تن داد)، از تکرار جداگانه «اولی الأمر»، خودداری شده است و به ذکر رسول، اکتفا شده است.

همچنین وقتی اولو الأمر، جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله هستند، بنا بر این، سخن آنان نیز سخن

1.. ر. ک: التبیان فی تفسیر القرآن: ج۳ ص۲۳۶، المیزان فی تفسیر القرآن: ج۴ ص۳۹۱، تفسیر الفخر الرازی: ج۱۰ ص۱۱۴. گفتنی است این نوع اطلاقات را در اصطلاح، آبی (ابا کننده) از تقیید می‌نامند.

2.. ر. ک: تفسیر الفخر الرازی: ج۱۰ ص۱۱۴، أحکام القرآن: ج‏۳ ص۱۷۸. اهل سنّت، مراد از (فان تنازعتم ...) را اختلاف میان اولو الأمر و مسلمانان می‌دانند، یعنی خداوند، هر دو گروه را در اختلافات به قرآن و سنّت، ارجاع داده است. البتّه این باور، مورد نقد است که بیان آن گذشت.

3.. فاء، اصطلاحاً فاء تفریع است (المیزان: ج۴ ص۳۸۷).

  • نام منبع :
    کرائم قرآن در فضائل اهل بیت علیهم السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری؛ با همکاری مهدی کمانی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 37722
صفحه از 593
پرینت  ارسال به