پژوهشى در باره وظيفه كسى كه شناخت امام برايش ناممكن يا دشوار است

موضوع مسئله در احاديثى كه گذشت، بيان تكليف كسى است كه معتقد به امامت و ولايت اهل بيت علیهم السّلام است ؛ امّا پس از درگذشت امام پيشين، شناخت امام بعدى و اطاعت اوامر او، برايش دشوار يا ناممكن است. بر اساس احاديث اين باب، پيروان اهل بيت علیهم السّلام در چنين شرايطى، سه وظيفه دارند:

۱. تلاش براى شناخت امام

اين تكليف، در صورتى است كه امام، حاضر باشد ؛ ولى به دلايل سياسى و يا غير سياسى، شخص امام، مجهول باشد. در اين صورت، وظيفه پيروان امام پيشين، تلاش براى شناخت امام بعدى است.^۱

۲. اعتقاد اجمالى به امام

در صورتى كه به هر دليل، معرفت تفصيلىِ امام بعدى ميسّر نباشد، اعتقاد اجمالى به ولايت و امامت وى كافى است، اعم از اين كه امام، حاضر باشد و شناخت تفصيلىِ او نياز به زمان داشته باشد، يا غايب باشد و در دسترس نباشد.

۳. عمل كردن به احكام قرآن و سنّت

وظيفه عملىِ كسانى كه به امام عصر خود دسترس ندارند، تمسّك به قرآن و سنّت

۳ / ۱

كمترين درجه شناخت امام

۶۳. امام صادق عليه‏السلام: كمترين درجه شناخت امام، اين است كه [بدانى] او هم‏تراز پيامبر است ـ بجز در درجه نبوّت ـ و وارث اوست و فرمان‏بردارى از او، فرمان‏بردارى از خدا و فرمان‏بردارى از پيامبر خداست، و اين كه در هر كارى، بايد تسليم او بود و به او ارجاع داد و گفته او را گرفت.^۱

۳ / ۲

وظيفه كسى كه شناخت امام زمانش براى او ناممكن يا دشوار است

۶۴. كمال الدين ـ به نقل از زراره ـ: امام صادق عليه‏السلام فرمود: «زمانى بر مردم فرا مى‏رسد كه امامشان از آنان غايب است».
به ايشان گفتم: مردم در آن زمان، چه كنند؟
فرمود: «بر عقيده خويش (امامت) استوار بمانند تا برايشان آشكار گردد».^۲

۶۵. الكافى ـ به نقل از منصور، از كسى كه او نامش را برد ـ: به امام صادق عليه‏السلام گفتم: هر گاه زمانى آمد كه امامى را نديدم [و حضور نداشت] تا از او پيروى نمايم، چه كنم؟
فرمود: «كسى را كه دوست مى‏داشتى، دوست بدار و كسى را كه دشمن مى‏داشتى، دشمن بدار، تا آن كه خداوند عز و جل او را آشكار سازد».^۳