۲. در داستان ابراهيم عليه‏السلام، آن گاه كه همسرش از بشارت فرشتگان، شگفت زده شد و فرشتگان به او گفتند:

«رَحْمَتُ اللَّهِ وَ بَرَكَتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ.^۱

رحمت خداوند و بركت‏هاى او بر شما خانواده!».

۳. در سوره احزاب در ادامه توصيه‏هايى به همسران پيامبر صلّى‏الله‏عليه‏و‏آله با ضميرهاى جمع مؤنّث، يكباره پيامبر صلّى‏الله‏عليه‏و‏آله را مخاطب قرار مى‏دهد و با ضمير جمع مذكّر مى‏فرمايد:

«إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا.^۲

خداوند، خواسته است كه پليدى را تنها از شما اهل بيت علیهم السّلام بزدايد و شما را كاملاً پاك گرداند».

بى‏ترديد، مقصود از «اهل بيت» در اين جا كسانى اند كه آيه تطهير در شأن آنهاست. اكنون اصلى‏ترين مسئله اين است كه ببينيم اينان چه كسانى هستند.

قرائنى در تفسير «اهل بيت»

با تأمّل در مدلول سياق آيه تطهير و مضمون آن، و نيز اقداماتى كه پيامبر خدا در تفسير آن و معرّفى اهل بيت علیهم السّلام خود انجام داده و قرائن ديگرى كه به آن اشاره مى‏شود، ترديدى باقى نمى‏ماند كه مقصود از «اهل بيت» در آيه ياد شده، اهل بيتِ شخصيت حقيقى پيامبر صلّى‏الله‏عليه‏و‏آله نيستند؛ بلكه اهل بيتِ شخصيت حقوقى و عنوانى پيامبر اند؛ يعنى شمار خاصّى از خاندان پيامبر خدا صلّى‏الله‏عليه‏و‏آله كه هدايت و رهبرى امّت پس از ايشان به آنها سپرده شده است.

به عبارت ديگر، مقصود، اهل بيتِ نبوّت و رسالت پيامبر اند؛ همان كسانى كه خداى متعال، بار مسئوليت تبليغ رسالت پيامبر خدا صلّى‏الله‏عليه‏و‏آله را پس از وى، به صورت خاص، بر عهده آنان نهاده است؛ و اينك برخى قرائن اين تفسير:

يك‏جا گِرد آورد، و بعدا به صورت مجاز در باره كسانى به كار رفته كه نَسَب، آنها را دور هم جمع كرده است.

جامع و مشترك ميان همه اين معانى، نزديكى و پيوند افراد يا اشيا با آن كسى است كه اهل او خوانده مى‏شوند. از اين رو، هر چه نزديكى مورد اشاره، بيشتر و پيوند قوى‏تر باشد، صدق عنوان «اهل» بر آنان كامل‏تر خواهد بود.

كلمه «بيت» نيز چنانچه به افراد حقيقى اضافه شود، به معناى خانه مسكونى يا طايفه و عشيره آنهاست ؛ اما اگر به شخصيت حقوقى انسان و يا معانى ديگرى اضافه گردد (مانند: «بيتِ رياست»، «بيت قضاوت»، «بيت مرجعيت»، «بيت علم» و «بيت نبوّت»)، به معناى خاندانى است كه با آن معنا پيوند و نزديكى دارند.^۱

اهل بيت، در قرآن و حديث

در قرآن كريم نيز هماهنگ با لغت، واژه «اهل» به كسانى اطلاق شده كه نوعى پيوند و وابستگى، آنها را گرد آورده، مانند: «أهل القرى»،^۲ «أهل المدينة»،^۳ «أهل الإنجيل»^۴ و «أهل التقوى».^۵ تركيب «اهل بيت» سه بار در قرآن به كار رفته است:

۱. در داستان موسى عليه‏السلام، آن گاه كه نوزاد بود و خواهرش به فرعونيان گفت:

«هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَ هُمْ لَهُ نَصِحُونَ.^۶

آيا شما را به خانواده‏اى راه‏نمايى كنم كه سرپرستى او را به عهده گيرند و خيرخواه اين كودك باشند؟».