بودند. اين پيشگويى امام صادق عليه‏السلام نيك به وقوع پيوست تا جايى كه مأمون، بارها از دانش امام عليه‏السلام تعريف مى‏كرد و او را اعلمِ علماى دنيا در علوم مختلف مى‏دانست.^۱ وزير مأمون حسن بن سهل(م ۲۱۵ق) نيز ـ كه خود عالمى شناخته شده بود ـ در نامه‏اى كه طبرى آن را گزارش كرده، به برترى علمى امام عليه‏السلام بر همگان، اذعان دارد. او در اين نامه نوشته است: «مأمون، على بن موسى را ولىّ عهد پس از خودش منصوب نمود، چه اين كه وى به عالمان بنى عبّاس و بنى على نظر كرد و فردى را برتر، خداترس‏تر و دانشمندتر از او نيافت».^۲

روزى مأمون با امام هشتم، در باره تفاسير برخى آيات مورد اختلاف، بحث مى‏كرد. پس از جلسه از محمّد پسر امام صادق عليه‏السلام ـ كه او نيز در جلسه حاضر بود ـ پرسيد: نظرت در باره برادرزاده‏ات على بن موسى چيست؟ محمّد پاسخ داد: على بن موسى، فردى دانشمند است و ما هيچ گاه نديده‏ايم كه او براى كسب علم، نزد عالمى برود. خليفه، وقتى چنين شنيد، سخن وى را تأييد كرد و گفت:

إنَّ ابنَ أخيكَ مِن أهلِ بَيتِ النَّبِيِّ، الَّذينَ قالَ فيهِمُ النَّبِيُّ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله: ألا إنَّ أبرارَ عِترَتي وَ أطائِبَ أرومَتي أحلَمُ النّاسِ صِغارا وَ أعلَمُ النّاسِ كِبارًا، فَلا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنكُم، لا يُخرِجونَكُم مِن بابِ هُدًى وَ لا يُدخِلونَكُم في بابِ ضَلالَةٍ.^۳

برادرزاده‏ات از اهل بيت پيامبر است ؛ همان‏هايى كه پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در حقّ ايشان فرمود: آگاه باشيد كه نيكان خاندان من و پاك‏ترين‏هاى تبار من، در خُردى، خردمندترينِ مردم و در بزرگ‏سالى، داناترينِ ايشان هستند. پس به آنها نياموزيد كه داناتر از شمايند. آنها شما را از درِ هدايت، بيرون نمى‏برند و به درِ گم‏راهى واردتان نمى‏سازند.

در كتاب المنتظم، مطلبى را از محمّد بن عمر واقدى (م۲۰۷ق) نقل مى‏كند:

او (على بن موسى عليه‏السلام) در بيست و چند سالگى در مسجد النبى صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فتوا مى‏داد.^۱

بنا بر اين، جلسات پيش گفته، سال‏ها پيش از شهادت امام كاظم عليه‏السلام (يعنى پيش از سال ۱۸۳ هجرى) بوده است.

امام كاظم عليه‏السلام نيز پيوسته ديگر فرزندان خويش را براى كسب علم به پسرش على بن موسى عليه‏السلام ارجاع مى‏داد و مى‏فرمود:

اين برادرتان على بن موسى الرضاست كه عالم و دانشمندِ خاندان محمّد است. پس، از او در باره دينتان بپرسيد و آنچه را كه مى‏گويد، برگيريد؛ چه اين كه من بارها از پدرم جعفر بن محمّد شنيدم كه به من مى‏فرمود: به درستى كه عالم آل محمّد، در پشت توست و كاش او را درك مى‏كردم. او همنام امير مؤمنان على عليه‏السلام است.^۲

اگر چه آغاز امامت امام رضا عليه‏السلام با چالش انحراف فرقه واقفيه هم زمان بود، جايگاه علمى امام عليه‏السلام آن‏چنان تابناك بود كه حتّى مخالفان نيز در برابر دانش ايشان، متواضع بودند. به بيانِ شيخ مفيد، برترى امام رضا عليه‏السلام پس از پدرش، بر برادرانش و سايرين، روشن بود، بويژه در ظهور دانش، بردبارى، تقوا و اجتهادش، عامّه و خاصّه بر برترى وى بر ديگران، هم‏داستان بوده‏اند.^۳

امام صادق عليه‏السلام پيش از ولادت على بن موسى الرضا عليه‏السلام از ايشان با عناوينى چون «غَوثُ هَذِهِ الأُمَّةِ وَ غِيَاثُهَا وَ عَلَمُهَا وَ نُورُهَا وَ فَضلُهَا وَ حِكمَتُهَا، خَيرُ مَولُودٍ ؛ فريادرسِ اين امّت و ياور و عَلَم و نور و فضيلت و حكمت آن، كه بهترين مولود و بهترين كودك است»^۴ تعبير كرده