137
گزیده حکمت‌نامه رضوی

قضا و قدر است ؛ زيرا كسى كه به تقدير خداوندْ باور دارد، به روشنى مى‏داند كه آنچه در زندگى او پيش مى‏آيد و آنچه پيش نمى‏آيد، خوب باشد يا بد، زشت باشد يا زيبا، بر اساس تقدير الهى است.

هفت. اهمّيت ايمان به قضا و قدر

ايمان به تقدير الهى، از آن جا كه ملازم با انكار نقش غير خداى يگانه در تدبير جهان هستى است، يكى از پايه‏هاى اصلى توحيد شمرده شده است. در حديثى از پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله آمده است:

الإِيمانُ بِالقَدَرِ نِظامُ التَّوحيد.۱

قوام توحيد، ايمان به قدر است.

در احاديث فراوانى، تأكيد شده است كه انسان، تا وقتى به تقدير الهى ايمان نداشته باشد، از بركات‏ايمان حقيقى، بى‏بهره خواهد بود. همچنين‏كسى كه مدّعى اسلام باشد و قَدَر را انكار كند، «كافر»، «مجوسى» و «ملعون» ناميده شده است.۲

البتّه به اين نكته مهم بايد توجّه داشت كه ايمان به تقدير، با تدبير و برنامه‏ريزى و تلاش براى زندگىِ برتر، نه تنها منافات ندارد، بلكه تدبير و تلاش، نوعى تقديرند، چنان كه قرآن تصريح مى‏كند:

«وَ أَنْ لَّيْسَ لِلاْءِنسَنِ إِلاَّ مَا سَعَى.۳

براى انسان، جز حاصل تلاش او نيست».

آيه بدين معناست كه در نظام آفرينش، بر اساس تقدير الهى، انسان، تنها از تدبير

1.. الفردوس : ج ۱ ص ۱۱۴ ح ۳۸۵ به نقل از ابو هريره ، سير أعلام النبلاء : ج ۵ ص ۳۴۳ من دون إسنادٍ إلىأحدٍ من أهل البيت عليهم‏السلام .

2.. سنن ابن ماجة : ج ۱ ص ۳۵ ح ۹۲ ، المعجم الأوسط : ج ۴ ص ۳۶۸ ح ۴۴۵۵ .

3.. نجم : آيه ۳۹ .


گزیده حکمت‌نامه رضوی
136

۲. قضا و قدر تكوينى

قضا و قدر تكوينى، دو گونه‏اند: قضا و قدر تكوينى درباره آفرينش موجودات كه به معناى اندازه‏گيرى و صدور فرمان پديد آوردن آنهاست، و قضا و قدر تكوينى درباره افعال انسان و آن بدين معناست كه خداوند، قدرت و توانايى انتخاب و انجام دادن كارها را به اندازه‏اى محدود و معيّن به انسان عطا كرده و به اجراى اين اندازه‏هاست.

گفتنى است كه قدرت محدودى كه به انسانْ واگذار شده، مانع مالكيّت و سلطه خداوند بر افعال انسان نيست. قضا و قدر تكوينى، نه موجب جبرند و نه موجب تفويض.

۳. قضا و قدر محتوم و موقوف

قضا و قدر محتوم، غير قابل تغيير است ؛ امّا قضا و قدر موقوف، بستگى به شرايطى دارد و در صورت تحقّق آنها، محقّق مى‏گردد و در غير آن صورت، تحقّق نخواهد يافت.

شش. معناى ايمان به قضا و قدر

با توجّه به مباحثى كه گذشت، معناى ايمان به قضا و قدر، روشن مى‏گردد. به طور خلاصه، ايمان به قضا و قدر، عبارت است از: اعتراف به اين كه همه پديده‏هاى جهان (اعم از آنچه با انسان، مرتبط است و آنچه با او مرتبط نيست) وابسته به قضا و قدر الهى‏اند و مقدّرات انسان، نه موجب جبرند و نه تفويض.

بنا بر اين، آنچه در شمارى از احاديث آمده كه: هيچ گاه بنده‏اى ايمان‏ندارد، مگر اين كه به خوب و بدِ قَدَر، ايمان داشته باشد و بداند كه آنچه به او مى‏رسد و آنچه به او نمى‏رسد، از مقدّرات خداوند است، در واقع، بيانِ يكى از مصاديق بارز ايمان به

  • نام منبع :
    گزیده حکمت‌نامه رضوی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، تلخیص: مرتضی خوش نصیب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22784
صفحه از 545
پرینت  ارسال به