135
گزیده حکمت‌نامه رضوی

چند به ظاهر، براى آنها زيانبار باشند.

پنج. اقسام قضا و قدر

قضا و قدر، از نظر تشريعى و تكوينى، و قطعى و غير قطعى، به چند نوع، تقسيم مى‏شوند:

۱. قضا و قدر تشريعى

قَدَر تشريعى، بدين معناست كه خداوند متعال، افعال اختيارى انسان را اندازه‏گيرى كرده و بر اساس مصالح و مفاسدى كه دارند، آنها را به واجب، مستحب، حرام، مكروه و مباح، تقسيم كرده است. نيز اندازه و مقدار پاداش آنها را معيّن نموده است.

قضاى تشريعى، آن است كه خداوند، فرمان اجراى قَدَر تشريعى را صادر كرده است، چنان كه امام على عليه‏السلام در حديثى در تفسير قضا و قدر مى‏فرمايد:

الأَمرُ بِالطاعَةِ وَالنَّهيُ عَنِ المَعصيَةِ... وَالوَعدُ وَالوعيدُ، والتَّرغيبُ والتَّرهيبُ، كُلُّ ذلِكَ قَضاءُ اللّه‏ِ في أَفعالِنا، وَقَدَرُهُ لأَِعمالِنا.۱

فرمان به فرمان بردن و نهى از نافرمانى... و وعده و تهديد، و تشويق و هشدار، همه اينها قضاى خداوند درباره كارهاى ما و قدر او براى كردار ما هستند.

نيز از امام رضا عليه‏السلام در تفسير قضا آمده است:

الحُكمُ عَلَيهِم بِما يَستَحِقُّونَهُ عَلى أَفعالِهِم مِنَ الثَّوابِ وَالعِقابِ في الدُّنيا وَالآخِرَة.۲

حكم بر آنان درباره استحقاق آنها به خاطر كارهايشان از پاداش و كيفر در دنيا و آخرت است.

1.. الاحتجاج : ج ۱ ص ۴۹۲ ح ۱۲۱ ، كنز الفوائد : ج ۱ ص ۳۶۳ .

2.. عيون أخبار الرضا عليه‏السلام : ج ۱ ص ۱۲۴ ح ۱۷ ، الاحتجاج : ج ۲ ص ۳۹۸ ح ۳۰۴ .


گزیده حکمت‌نامه رضوی
134

ثانيا: تكامل انسان در سايه اطاعت بى چون و چراى او از خداوند متعال و تسليم بى قيد و شرط او شدن و خشنودى به قضاى اوست و اين هدف، با آگاهى از راز قَدَر، در تنافى است.

ثالثا: آگاهى از راز قَدَر، نه تنها مفيد نيست، بلكه چه بسا براى بسيارى از افراد، زيانبار است، مانند اين كه كسى بفهمد علّت گرفتارى او، زنازاده بودن اوست !

رابعا: از آن جا كه در نظام آفرينش، انسان نمى‏تواند به راز قَدَر دست يابد، نتيجه تلاش او براى به دست آوردن آن، چيزى جز حيرت و احيانا گم‏راهى نخواهد بود.۱

چهار. ويژگى‏هاى مهمّ قضا و قدر

هر چند راز قَدَر بر انسان پوشيده است، امّا مقدّرات خداوندى، داراى پنج ويژگى مهم هستند كه آگاهى از آنها ضرورى است:

۱. قضا و قدر، دو فعل از افعال خداوندى، دو آفريده از آفريده‏هاى او، و دو پديده از پديده‏هاى جهان هستند كه تغيير كيفى و كمّى آنها، وابسته به اراده اوست.

۲. همه مقدّرات الهى، نيكويند و قضا و قَدَرِ بد و نازيبا در نظام آفرينش، وجود ندارد.

۳. همه مقدّرات الهى، حكيمانه‏اند و هيچ فعل غير حكيمانه‏اى در افعال خداوند، وجود ندارد.

۴. همه مقدّرات الهى، بر اساس عدل‏اند و هيچ ظلمى در نظام آفرينش، وجود ندارد كه به او نسبت داده شود.

۵. همه مقدّرات خداوند در زندگى اهل ايمان، در نهايتْ به سود آنها هستند، هر

1.. ر . ك : دانش‏نامه عقايد اسلامى : ج ۸ ص ۱۶۷ پرهيز از انديشيدن در باره قدر .

  • نام منبع :
    گزیده حکمت‌نامه رضوی
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، تلخیص: مرتضی خوش نصیب
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1394
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 24666
صفحه از 545
پرینت  ارسال به