را در اختيار داشتند (۹۰۷ ـ ۱۱۴۸ ق).
صفويان ، هر از چندى كه بر عراقْ تسلّط مى يافتند، تمام تلاش خود را براى تعمير ، بازسازى و گسترش عتبات به كار مى گرفتند. نام صفويان و بعدها قاجاريان ، در جاى جاى عمارات عتبات ، نشان از حضور جدّى آنان در عمارت حرم ائمّه عليهم السلام در عراق دارد.

مزار امام عليه السلام در قرن يازدهم هجرى

شاه عبّاس صفوى ، در سال ۱۰۳۲ ق ، به زيارت عتبات عراق رفت و در سال ۱۰۳۳ ق ، تلاش بسيارى براى تزيينات داخلى حرم امام حسين عليه السلام انجام داد . در سال ۱۰۴۰ ق ، نيز شاه صفى به زيارت عتبات رفت . به دستور او بود كه مسجد واقع در پشتِ سر امام عليه السلام را توسعه دادند و رواقى در شمال حرم ، بنا كردند .

مزار امام عليه السلام در قرن دوازدهم هجرى

بعد از آن كه دوباره عراق تحت سلطه عثمانى ها در آمد، گاه گاه اخبارى در باره توجّه برخى از امراى عثمانى در عراق نسبت به حرم امام حسين عليه السلام نقل شده كه از آن جمله، خبر مربوط به حسن پاشا (حاكم بغداد از ۱۱۱۶ تا ۱۱۳۶ ق) است كه طى سال هاى ۱۱۲۷ تا ۱۱۲۹ ق ، تعميراتى صورت داد. تجديد و بازسازى نهر حسينيه ، از جمله اقدامات حسن پاشا بود. وى همچنين در سال ۱۱۲۹ ق ، ايوان بارگاه را تعمير كرد و كاروان سراى بزرگى هم در شهر كربلا ساخت تا مورد استفاده زائران قرار گيرد .
در روزگار نادرشاه (۱۱۴۸ ـ ۱۱۶۰ ق) هم توجّه ويژه به عتبات مقدّس عراق ، وجود داشت و گفته شده است كه همسر او ، گوهرشاه خانم ، دختر شاه سلطان حسين ، مبالغ هنگفتى (بيست هزار نادرى) براى تعمير و تزيين حرم امام حسين عليه السلام ارسال كرد.

مزار امام عليه السلام در قرن سيزدهم هجرى

در دوره قاجار ، نسبت به تعمير و گسترش حرم امام حسين عليه السلام ، همان احساس دوره

حضور برخى از وزيران و اميران شيعى در مناطقى از عراق ، مانند آل مَزيَد در حِلّه ، از سوى ديگر سبب توجّه خاص به عتبات بود.

مزار امام عليه السلام در قرن هفتم هجرى

سقوط عبّاسيان، مانع عمده اى را از سرِ راه شيعيان برداشت. در دوره ايلخانان مغول (۶۵۶ - ۷۳۶ ق) ، بخصوص در روزگار غازان خان و سلطان محمّد خدابنده ، معروف به اُلجايْتو، به دليل تمايلات شيعى آنان، توجّه خاصّى به تمام مزارهاى اهل بيت عليهم السلام در عراق شد. حرم امام على عليه السلام و امام حسين عليه السلام دائما زيارت مى شد و به اصلاح و تعمير و گسترش آنها ، همّت گمارده مى شد .

مزار امام عليه السلام در قرن هشتم هجرى

آل جلاير كه از سال ۷۳۶ تا ۸۱۴ ق ، بر عراق ، مستولى بودند نيز اقداماتى در زمينه عمارت مزار امام حسين عليه السلام داشتند. تاريخ كتيبه اى در حرم امام حسين عليه السلام ، سال ۷۶۷ هجرى ، را سال بناى آن بخش ، نشان مى دهد .

مزار امام عليه السلام در قرن نهم هجرى

تركمانان قَرا قويونلو و آق قويونلو ، به امور عتبات مقدّس در عراق ، توجّه داشتند . مير اسپهبد ميرزا ، از اميران قرا قويونلو ـ كه گفته اند به خاطر پيروزى ابن فهد حِلّى در مناظره با علماى اهل سنّت ، شيعه شده بود ـ ، توجّه خاصّى نسبت به كربلا ، مبذول مى داشت. وقف نامه اى هم براى درِ ضريح امام حسين عليه السلام از روزگارِ دولت تركمانان يافت شده كه بر اساس آن ، مقدار قابل توجّهى از اراضى كربلا ، به وسيله آنان وقف حرم امام حسين عليه السلام شده است .

مزار امام عليه السلام در قرن دهم هجرى

صفويان ، در سال ۹۰۷ ق ، بر تخت سلطنت ايران نشستند و بيشترين آبادى عتبات مقدّس عراق ، پس از روزگار آل بويه، در دورانى صورت گرفت كه صفويان ، قدرت