۳

عوامل اقبال مردم كوفه به نهضت حسينى

با توجّه به آنچه در باره موقعيّت فرهنگى و سياسى كوفه بيان كرديم ، دلايل اقبال مردم كوفه را به نهضت حسينى ، در موارد زير مى توان خلاصه كرد :
۱ . بالا بودن سطح فرهنگىِ بخشى از مردم كوفه ؛
۲ . تقابل منافع سياسى و اقتصادى كوفه با شام . كوفه، روزى پايگاه مهمّ تصميم گيرى در جهان اسلام بود و با شام، درگيرى داشت . اكنون، كوفيان در برابر حكومت شام ، احساس ذلّت و خفّت مى كردند ؛
۳ . علاقه مندى بسيارى از مردم كوفه نسبت به اهل بيت عليهم السلام ؛
۴ . مفاسد حكومت اُمَوى و بخصوص فساد آشكار يزيد ؛
۵ . نبودن جاى گزينى مناسب براى امام حسين عليه السلام كه بتواند كوفيان را در مخالفت با حكومت شام و براندازى آن ، رهبرى كند .
در كنار هم قرار گرفتن عوامل مذكور ، سبب شد كه جمعى از پيروان راستين امام حسين عليه السلام ، مخالفت با حكومت اُمَوى را بياغازند و هنگامى كه مردم را به همراهى با ايشان جهت براندازى حكومتْ فرا خواندند ، توده مردم از آن استقبال كردند . سياست نعمان بن بشير نيز ـ كه مايل به درگيرى نبود ـ ، زمينه را فراهم كرد و فضاى عمومى كوفه ، به سرعت در جهت نهضت حسينى قرار گرفت ، به گونه اى كه حتّى جمعى از سران هوادار حكومت ـ مانند : عمرو بن حَجّاج و شَبَث بن رِبْعى كه موقعيّت خود را در خطر مى ديدند ـ ، تحت تأثير فضاى عمومى شهر ، به ظاهر به صف حاميان نهضت پيوستند و براى امام حسين عليه السلام نامه نوشتند .
اكنون بايد ديد كه: چرا در فرصت كوتاهى پس از آمدن ابن زياد به كوفه ، به طور كلّى، ورق برگشت و فضاى عمومى كوفه ، در جهت خواستِ حكومت يزيد قرار گرفت؟ به سخن ديگر ، جامعه كوفه در كنار آن ويژگى هاى مثبت ، چه خصوصيّات

همچنان كه در پاسخ بِشر بن غالب ، عبد اللّه بن مطيع و عمر بن عبد الرحمان و فَرَزدَق و امثال آنها نيز به پاسخ هاى اجمالى اكتفا كرد .

۳ . پاسخ به خواص

امّا پاسخ امام عليه السلام به شخصيت هاى بزرگى مانند امّ سلمه وعبد اللّه بن جعفر و محمّد ابن حنفيه، كاملاً متفاوت با پاسخ به ديگران بود ؛ چرا كه در پاسخ به آنها امام عليه السلام از شهادت خود خبر مى داد ، چنان كه در پاسخ به اُم سلّمه مى فرمايد :
إنّي واللّهِ مَقتولٌ كَذلِكَ، وإن لَم أخرُج إلَى العِراقِ يَقتُلونى أيضا . ^۱ به خدا سوگند ، من، اين چنين كشته مى شوم ، و اگر به عراق هم نروم ، مرا مى كشند .
و نيز به عبد اللّه بن جعفر مى فرمايد :
لَو كُنتُ في جُحرِ هامَةٍ مِن هَوامِّ الأَرضِ لَاستَخرَجونى وَيَقتلونى . ^۲ اگر در لانه جنبنده اى هم باشم ، مرا بيرون مى آورند و مى كشند .
اين سخن، بدين معناست كه: من ، چه به كوفه بروم و چه نروم ، بى ترديد، به دست عوامل يزيد، كشته مى شوم . بنا بر اين، بايد نقطه اى را براى شهادت خود انتخاب كنم كه خون من، بيشترين بهره را براى اسلام داشته باشد و بيشترين ضربه را به حكومت اُمَوى بزند وحرمت حرم نيز حفظ گردد، و آن نقطه ، جايى جز عراق نيست .
بر اين اساس انتخاب كوفه و همراه بردن خانواده و كودكان خردسال و بهترين ياران در اين سفر ، دقيقا در راستاى تحقّق اين هدف والاى الهى بوده است .