الدين ، ^۱ سيّد حسن امين ^۲ و شهيد سيّد محمّد على قاضى طباطبايى ^۳ اشاره كرد . ^۴

۲. نور العين فى مشهد الحسين عليه السلام

نور العين ، مقتلى منسوب به «ابو اسحاق اسفراينى» است و اين عنوان (كُنيه و نسبت)، منحصر به ابراهيم بن محمّد بن ابراهيم اسفراينى (م ۴۱۷ يا ۴۱۸ ق) ، فقيه شافعى است ؛ امّا هيچ يك از منابع كهن ، تأليف چنين كتابى را در شرح حال او گزارش نكرده اند . ^۵
در ميان كتاب شناسان متأخّر ، ابتدا اسماعيل پاشا بغدادى ^۶ و پس از او ، شيخ آقا بزرگ تهرانى ^۷ و يوسف اِليان سَركيس ^۸ اين كتاب را به وى منسوب نموده اند . آنچه نظر اسماعيل پاشا را كم اعتبار مى كند ، اشاره وى به وفيات الأعيان به عنوان منبع است ، حال آن كه ما چنين مطلبى را در وفيات الأعيان نيافتيم و اسماعيل پاشا خود در كتاب ديگرش ، إيضاح المكنون ، كتاب را بدون ذكر مؤلّف آن ، معرّفى كرده است . ^۹
كتاب شناسان معاصر ، مانند سيّد عبد العزيز طباطبايى ، نيز بر اين اعتقادند كه اين كتاب را بر اسفراينى بسته اند ؛ زيرا اسلوب و سبْك آن، با كتاب هاى تأليف شده در قرن چهارم ، يعنى سال هاى تدريس و تأليف اسفراينى ، همسان نيست . ^۱۰ نكته آخر ، آن

پيش از اين گردآورى ها ، كتابى ناشناخته به نام مقتل أبى مخنف ـ كه ما از آن ، با عنوان مقتل الحسين عليه السلام المنسوب إلى أبى مخنف ياد كرده ايم و مى كنيم ـ منتشر شده است كه نه تنها دليلى بر صحّت انتساب آن به ابو مخنف در دست نيست ، بلكه تفاوت فراوان و آشكار مطالب آن با نقل طبرى از ابو مخنف ، قرينه نادرستىِ اين انتساب است . دليل ديگر ، وجود برخى مطالب موهن نسبت به شخصيت بزرگوار امام حسين عليه السلام در اين كتاب است كه تأليف يافتن آن ، توسط نويسنده اى مشهور و موثّق، همچون ابو مخنف ، را بسى بعيد مى نمايد .
جالب توجّه ، آن كه ميان اين كتاب چاپ شده ناشناخته ، با متن برخى نسخه هاى خطّىِ آن ، تفاوتِ بيش از حدّ متعارفى به چشم مى خورد و زمينه اعتماد به آن را از ميان مى برد . ^۱
متأسّفانه نياز به مقتل أبى مخنف ، موجب شده كه بسيارى، به همين نسخه رايج ، روى آورند و بيشتر مطالب آن را نادانسته به ابو مخنف، نسبت دهند .
گفتنى است كه در دو سده اخير ، بسيارى از محدّثان ، مورّخان و كتاب شناسان ، پس از تأييد شخصيّت ابو مخنف و كتاب اصلى او ، كتاب كنونى متداول و در دسترسِ مقتل أبى مخنف را بى اعتبار و غير قابل استناد دانسته اند . از اين ميان مى توان به محدّث نورى ، ^۲ ميرزا محمّد ارباب قمى ، ^۳ حاج شيخ عبّاس قمى ، ^۴ سيّد عبد الحسين شرف