سخنى در باره شمار دو سپاه
تعيين دقيق و قطعى شمار دو سپاه ، مقدور نيست ؛ امّا در اين باره اعدادى گزارش شده كه ارائه مى گردد .
الف ـ شمار سپاه امام حسين عليه السلام
بيشتر منابع معتبر ، شمار سپاهيان امام عليه السلام را ۷۲ نفر ، گزارش كرده اند . شيخ مفيد رحمه اللهمى نويسد :
حسين بن على عليه السلام ، هنگام صبحگاه و بعد از نماز صبح ، يارانش را [ براى نبرد ، ]آماده كرد . آنان ، سى و دو سوار و چهل پياده بودند .
ليكن با ملاحظه نام و مشخّصات شهداى كربلا ، مى توان گفت كه شمار سپاهان امام عليه السلام بيش از اين تعداد بوده است ، چنان كه پاره اى از منابع ، عدد ياران امام عليه السلام را ۸۲ نفر ، برخى ۱۱۴ نفر ، برخى ۱۴۵ نفر ، برخى صد و هفتاد نفر ، برخى ششصد نفر و برخى ارقام ديگرى گزارش كرده اند .
نكته قابل توجّه ، اين كه در تبيين آمار شهداى كربلا ، بجز امام عليه السلام ، مشخّصات ۱۵۴ نفر ، ارائه مى شود كه حدود ۷۲ تن از آنها از خاندان امام حسين عليه السلام و پيامبر صلى الله عليه و آله و امام على عليه السلام بوده اند .
بنا بر اين ، ممكن است آنچه در گزارش مشهور آمده ، اشاره به همين افراد باشد ، و نيز مى تواند اشاره به ياران امام عليه السلام قبل از ملحق شدن كسانى باشد كه به تدريج به ايشان پيوسته اند ؛ زيرا گزارش هايى از پيوستن بيست تا سى نفر به امام عليه السلام حكايت دارند ، چنان كه احتمال دارد برخى اسامى ، به دليل تصحيف ، تكرار شده باشند . به هر
