در زمانى كه شورش كنندگان، عثمان را محاصره كردند، عايشه به مكّه رفت و در آن جا ماند تا عثمان كشته شد.
پس از قتل عثمان ، عايشه ، اميد به خلافت طلحه و زبير داشت ؛ ولى چون به گوشش رسيد كه امام على عليه السلام به خلافت برگزيده شده است ، از نيمه راه مكّه و مدينه، به مكّه بازگشت و عَلَم مظلوميّت عثمان و خونخواهى او را برافراشت . اگرچه موضع او در قتل عثمان براى مردمْ روشن بود و برخى موارد را به او گوشزد هم مى كردند ؛ ليكن به احترام پيامبر صلى الله عليه و آله و امّ المؤمنين بودنش، به او احترام مى گذاردند و از وى حرف شنوى داشتند.
عايشه زنى سخنران و اديب بود و با خُلقيات اعراب ، آشنايى كامل داشت و نقاط ضعف آنان را به خوبى مى دانست ، لذا قادر به تحريك آنان بود . طلحه و زبير هم كه مى دانستند تنها راه پيروزى آنان و در دست گرفتن خلافت ، اين است كه به وسيله عايشه ، مردم را بشورانند ، اين فرصت را از دست ندادند.
عايشه به طور آشكار با امام على عليه السلام دشمنى مى كرد و يادآورى مى كرد كه اختلاف بين او و امام ، اختلاف زن با فاميل شوهر است . اگر وجهه عايشه نبود ، طلحه و زبير ، قادر به جمع آورى نيرو براى جنگ نبودند. او پس از كشته شدن طلحه و زبير ، ميداندار جنگ بود .
با اين همه ، پس از جنگ، امام على عليه السلام با احترام كامل، او را به مدينه برگرداند .
اگرچه عايشه چندين بار از آنچه در برابر امام على عليه السلام در جنگ جمل از خود نشان داده بود ، اظهار ندامت كرد ، ولى به دشمنى خود با امام عليه السلام ادامه داد.
وى پس از شهادت امام على عليه السلام ، خوش حالى خود را آشكار كرد و سجده شكر به جاى آورد . همچنين او مانع خاك سپارى امام حسن عليه السلام در كنار جدّش پيامبر خدا گرديد . عايشه در سال ۵۷ يا ۵۸ هجرى درگذشت .

ب ـ طلحة بن عبيد اللّه

طلحة بن عبيد اللّه از پيشتازان در اسلام بود و از بزرگان صحابيان به شمار مى رفت .

كه در گزارش هاى ديگرى آمده كه سيزده هزار نفر از آنان كشته شدند و در خبر ديگرى ده هزار يا پنج هزار نفر آمده است.

۱ / ۲

شخصيّت سران ناكثين

در متون تاريخى اى كه از چگونگى شكل گيرى سپاه جَمل و اهداف و انگيزه هاى آنها اطّلاعاتى در اختيار مى نهند ، نكات تأمّل برانگيزى ملاحظه مى شود. نقش هواهاى نفسانى، گرايش هاى دنيوى،بهره گيرى از چهره هاى موجّه براى ايجاد انگيزه در ميان عموم مردم، نقش سرمايه اندوزان و مَسندجويان و كسانى كه زندگى اشرافى خود را در خطر مى ديدند ، بسى درخورِ تأمّل است .
نكته ديگرى كه نبايد فراموش كنيم ، چگونگى رويارويى كسانى با على عليه السلام است كه داعيه مسلمانى و پيشتازى در اسلام را داشتند .
آخرين نكته اين واقعه ، شخصيّت و موضعگيرى هاى كسان بسيارى است كه مواضعشان در جنگ جمل به طور كامل با مواضعشان در زمان عثمان در تضاد بود.
آنچه در پى مى آيد ، اشاراتى كوتاه به چگونگى زندگى برافروزندگان اين جنگ است كه خوانندگان را به تأمّل در آنها دعوت مى كنيم.

الف ـ عايشه

وى دختر ابو بكر و همسر پيامبر صلى الله عليه و آله است كه هنگام رحلت ايشان ، هجده سال داشت. او در زمان ابو بكر و عمر ، از احترام بسيارى برخوردار بود ؛ ولى عثمان از شأن و احترام او كاست. بدين سبب ، بين آنان اختلاف بروز كرد تا آن پايه كه عايشه با اين سخن خود ، مردم را به قتل عثمان تحريك مى كرد : «اُقتلوا نَعثلاً فقد كَفَر ؛ پيرمردِ نادان را بكشيد كه كافر شده است». ^۱