۴ / ۱۵

تقييد اطلاق‏ها و تخصيص عام‏ها

۴۸۳.امام صادق عليه السلام : هر گاه بنده با نيّتى راست و دلى با اخلاص ، خداوند - تبارك و تعالى - را بخواند و به پيمان خداوند عزّ وجلّ وفا كند ، دعايش مستجاب مى‏شود ؛ امّا اگر خداوند عزّ وجلّ را بدون نيّت و اخلاص بخواند ، دعايش اجابت نمى‏شود . مگر نه اين كه خداوند متعال مى‏فرمايد : (به پيمان من وفا كنيد، به پيمان شما وفا مى‏كنم) ؟ پس كسى كه وفا كند ، وفا مى‏بيند . ^۱

۴۸۴.الكافى - به نقل از نوح بن شعيب - : ابن ابى العوجا ، از هشام بن حكم پرسيد : آيا خدا حكيم نيست؟
گفت : چرا . او حكيم‏ترين حكيم‏هاست .
گفت : پس مرا از اين سخن خداى عزّ وجلّ : (هر چه از زنان خوشايندتان است، با دو و سه و چهار تا ازدواج كنيد. پس اگر نگرانيد كه عدالت نورزيد، با يكى [ازدواج كنيد])^۲ آگاه كن . آيا اين فرض نيست؟ گفت : چرا .
گفت : پس مرا از اين سخن خداوند عزّ وجلّ : (و شما هرگز نمى‏توانيد ميان زنان عدالت ورزيد، و اگر تمايلِ شديد [به يكى‏] پيدا كرديد، تمام تمايلتان به يكى نباشد)^۳ آگاه كن . كدام حكيم ، اين گونه حرف مى‏زند؟
هشام ، جوابى نداشت . پس عازم سفر به مدينه شد و خدمت امام صادق عليه السلام رسيد . امام عليه السلام به او فرمود : «اى هشام! در غير زمان حج و عمره به مدينه آمده‏اى؟
گفت : آرى . فدايت گردم! به خاطر امر بسيار مهمّى آمده‏ام . ابن ابى العوجا از من در باره مسئله‏اى پرسيد و من جوابى نداشتم .
فرمود : «آن چيست؟» و هشام ماجرا را باز گفت .
امام صادق عليه السلام به او فرمود : «اين سخن خداوند عزّ وجلّ : (پس هر چه از زنان خوشايندتان است، با دو و سه و چهار نفر تا ازدواج كنيد. پس اگر نگرانيد كه عدالت نورزيد، با يكى) ، يعنى عدالت در نفقه ؛ امّا اين سخن خداوند ، (و شما هرگز نمى‏توانيد ميان زنان عدالت ورزيد، و اگر [به يكى ]تمايلِ شديد پيدا كرديد، تمايل تمايلتان به يكى نباشد) ، يعنى دوست داشتن» .
وقتى هشام اين جواب را براى ابن ابى العوجا آورد و به او خبر داد ، او گفت : به خدا سوگند ، اين از تو نيست! ^۴

۴۸۱.امام باقر عليه السلام - در باره اين سخن خداى عزّ وجلّ : (وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِى ؛ ^۱ از روح خويش در او دميدم) - : روحى است كه خدا آن را انتخاب كرده و برگزيده و آفريده و به خودش نسبت داده است و آن را بر همه روح‏ها برترى بخشيده است . پس از آن ، فرمان داده تا از آن در آدم عليه السلام دميده شود . ^۲

۴۸۲.معانى الأخبار - به نقل از محمّد بن عيسى بن عبيد - : از امام هادى عليه السلام در مورد اين سخن خداى عزّ وجلّ : (و روز رستاخيز، زمين، يكسره در قبضه [قدرت‏] اوست و آسمان‏ها به دست راست او پيچيده مى‏شوند) پرسيدم .
امام عليه السلام فرمود : «اين ، بيانگر توبيخ خداى پاك و بلند مرتبه ، نسبت به كسى است كه او را به آفريده‏اش همانند مى‏سازد . آيا نمى‏بينى كه مى‏فرمايد : (و خدا را چنان كه شايسته اوست، نشناختند، و روز رستاخيز، زمين، يكسره در قبضه [قدرت ]اوست و آسمان‏ها به دست راست او پيچيده مى‏شوند) ، همان طور كه خداى عزّ وجلّ فرمود : (و خدا را چنان كه شايسته اوست، نشناختند، آن گاه كه گفتند: خدا بر هيچ آدمى، هيچ چيز، فرو نفرستاد)^۳ و آن گاه ، خدا خودش را از [داشتن ]قبضه و دست راست پيراسته كرد و فرمود : (پاك است او، و برتر است از آنچه با او شريك مى‏گيرند) . ^۴