515
گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث

۴۲۱.امام صادق عليه السلام: قرآن ، [آياتِ‏] محكم دارد و [آياتِ‏] متشابه . به محكمِ آن ، ايمان داريم و بِدان عمل مى‏كنيم ، و به متشابه ايمان داريم ؛ ولى آن را به كار نمى‏بنديم . اين ، همان سخن خداست كه : (امّا كسانى كه در دل‏هايشان انحراف است ، براى فتنه‏جويى و طلب تأويل آن [ به دلخواه خود ] ، از متشابه آن پيروى مى‏كنند، با آن كه تأويلش را جز خدا و ريشه‏داران در دانش ، كسى نمى‏داند ؛ [ همانان كه ]مى‏گويند: «ما بِدان ايمان آورديم . همه‏[ ى آيات ، چه محكم و چه متشابه ] ، از جانب پروردگار ماست») . ريشه‏داران در دانش ، همان خاندان محمّدند . ۱

۱ / ۲

وجوه قرآن‏

۴۲۲.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله: قرآن، رام و چند وجهى ۲ است. پس، آن را بر بهترين وجهش حمل كنيد. ۳

1.إنَّ القُرآنَ مُحكَمٌ ومُتَشابِهٌ ، فَأَمّا المُحكَمُ فَنُؤمِنُ بِهِ ونَعمَلُ بِهِ ونَدينُ بِهِ ، وأمَّا المُتَشابِهِ فَنُؤمِنُ بِهِ ولا نَعمَلُ بِهِ ، هُوَ قَولُ اللَّهِ : (فَأَمَّا الَّذِينَ فِى قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَبَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّ سِخُونَ فِى الْعِلْمِ يَقُولُونَ ءَامَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا) وَالرّاسِخونُ فِي العِلمِ هُم آلُ مُحَمَّدٍ (تفسير العيّاشى: ج ۱ ص ۱۶۲ ح ۴ وص ۱۱ ح ۶ ، الاُصول الستّة عشر : ص ۶۶) .

2.«رام» ، محتمل دو معناست: يكى آن كه قرآن ، فرمانبر حاملان خويش است و با زبان آنها سخن مى‏گويد و دوم ، اين كه قرآن ، معانى خود را توضيح مى‏دهد تا فهم كوشندگان از دريافت آن ، ناتوان نماند. «چند وجهى» نيز داراى دو معناست: اوّل ، اين كه پاره‏اى از واژگان قرآن ، چند معنا دارند و دوم ، اين كه قرآن شكل‏هاى گوناگونى از قبيل : امر و نهى و ترغيب و ترهيب و تحليل و تحريم ، در خود دارد.

3.القُرآنُ ذَلولٌ ذو وُجوهٍ ، فَاحمِلوهُ عَلى‏ أحسَنِ الوُجوهِ (مجمع البيان: ج ۱ ص ۸۱ ، عوالى اللآلى: ج ۴ ص ۱۰۴ ح ۱۵۳) .


گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
514

۴۲۰.امام على عليه السلام - در سخنانى كه در آن از قرآن كريم ، ياد مى‏كند - : كتابِ پروردگارتان را در ميان شما بر جاى نهاد كه بيانگر حلال و حرام او ، و واجبات و مستحبّاتش ، و ناسخ و منسوخش ، و رخصت‏ها ۱ و فرمان‏هايش ، و خاص و عامّش ، و پندها و مَثَل‏هايش ، و مطلق و مقيّدش ، و محكم و متشابهش است . مجملاتش را [خود ، ]توضيح مى‏دهد ، و پيچيده‏هايش را روشن مى‏سازد . دانستن برخى از مطالب آن (قرآن) بر بندگان ، وظيفه است ، و به دانستن برخى ديگر [مانند حروف آغازين سوره‏ها] ملزم نيستند . برخى احكام هستند كه وجوب آنها در كتاب (قرآن) بيان شده ؛ ولى منسوخ شدن آن از سنّت [پيامبر صلى اللَّه عليه وآله‏] ، معلوم مى‏شود ، و برخى از كارها هستند كه انجام دادن آنها در سنّت ، واجب گشته ؛ امّا در كتاب ، تركشان مُجاز شمرده شده است ، و برخى احكام هستند كه در زمان خاصّ خود ، واجب بوده ؛ ولى بعدها [وجوب آنها ]برداشته شده است . [قرآن ]حرام‏ها و [گناهان‏] را دو دسته كرده است : بزرگ - كه بر آنها وعده آتش داده - و كوچك - كه آمرزش خود را براى آنها اختصاص داده است - . همچنين امورى هست كه حدّ اقلِ آن پذيرفته است و حدّ اكثر آن هم مُجاز است ۲ . ۳

1.مانند آيه تيمّم: (و اگر بيماريد ، يا در سفريد ، يا يكى از شما از قضاى حاجت آمد ، يا با زنان آميزش كرده‏ايد و آب نيافته‏ايد، پس بر خاكى پاك تيمّم كنيد و صورت و دست‏هايتان را مسح نماييد) (نساء : آيه ۴۳) .

2.مثلاً در كفّاره سوگند، غذا دادن به ده فقير را - كه حدّ اقل و سبُك‏ترين كفّاره است - ، پذيرفته است ؛ ولى در عين حال ، انسان ، مُجاز است كه به اين حدّ اقل اكتفا نكند ؛ بلكه به ده نفر پوشاك دهد.

3.كِتابَ رَبِّكم فيكُم: مُبَيِّناً حَلالَهُ وحَرامَهُ ، وفَرائِضَهُ وفَضائِلَهُ وناسِخَهُ ومَنسوخَهُ ، ورُخَصَهُ وعَزائِمَهُ ، وخاصَّهُ وعامَّهُ ، وعِبَرَهُ وأمثالَهُ ، ومُرسَلَهُ ومَحدودَهُ ، ومُحكَمَهُ ومُتَشابِهَهُ ، مُفَسِّراً مُجمَلَهُ ، مُبَيِّناً غَوامِضَهُ ، بَينَ مَأخوذٍ ميثاقُ عِلمِهِ ، ومُوَسَّعٍ عَلَى العِبادِ في جَهلِهِ ، وبَينَ مُثبَتٍ فِي الكِتابِ فَرضُهُ ، ومَعلومٍ فِي السُّنَّةِ نَسخُهُ ، وواجِبٍ فِي السُّنَّةِ أخذُهُ ومُرَخَّصٍ فِي الكِتابِ تَركُهُ ، وبَينَ واجِبٍ بِوَقتِهِ ، وزائِلٍ في مُستَقبَلِهِ ، ومُبايَنٌ بَينَ مَحارِمِهِ مِن كَبيرٍ أوعَدَ عَلَيهِ نيرانَهُ ، أو صغيرٍ أرصَدَ لَهُ غُفرانَهُ ، وبَينَ مَقبولٍ في أدناهُ ، مُوَسَّعٍ في أقصاهُ (نهج البلاغة: خطبه ۱) .

  • نام منبع :
    گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 24409
صفحه از 597
پرینت  ارسال به